Page Text
________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ૧૩૫ ઉપલક્ષણથી સૂચવેલું-ભાવસ્તવરૂપી હેતુ હોવાથી ઇત્યાદિપૂર્વે કહેલાં ત્રણ વિકલ્પોને કોળીયો કરી જવામાં તારા વિકલ્પો અસમર્થ જ છે. આમ કહેવા વડે કરીને ચોથી ગાથામાં જે ગહવા સવજ્ઞ એ પરવડે કરીને “સાવદ્યપણું હોવાથી” એવો બીજો વિકલ્પ પણ દૂર કર્યો જાણવો. કારણકે સૂરિકૃત્યવાલા ભાગમાં સાવદ્યપણાનો અભાવ હોવાથી સ્વરૂપની અસિદ્ધિ થાય છે. || ગાથાર્થ-૫ ||
વાપહાણે-એ હમણાં કહેવાયેલી ગાથાની અંદર જે હેતુ ચતુર્ભગી જણાવાય છે. તેમાં જે દૂષણો છે તેને સૂત્રથી બતાવતા જણાવે છે.
भंगेसु चउसु भागासिद्धो हेउ अ सज्झवंझोवि।
जं देसेण दुहवि, अहिगारो इह पइट्ठाए॥६॥ ઉપર કહેલાં લક્ષણવાલા-ચાર ભાંગાને વિષે હેતુ ભાગથી અસિદ્ધિ છે અને તે સાધ્યથી બાધિત છે. તેમજ વિવલાએ કરીને કોઈક અંશમાં બાધા અને હેતુ સ્વરૂપે કરીને અસિદ્ધ છે. એમ જાણી લેવું.
આમ શાથી? તો કહે છે કે અધ્યક્ષસિદ્ધ એવા પ્રતિષ્ઠાના કાર્યમાં દેશથી. નહિ કે સર્વથા. આચાર્ય મ૦ અને શ્રાવક બન્નેનો અધિકાર છે. નહિ કે સર્વથા સાધુનો કે સર્વથા શ્રાવકનો! પ્રતિષ્ઠાવિધિની અંદર આટલું કાર્ય શ્રાવકને કરવા યોગ્ય છે. અને આટલું કાર્ય સાધુને કરવા યોગ્ય છે. એ પ્રમાણે મહાવીર પ્રભુએ ઉપદેશેલું હોવાથી. એ પ્રમાણે અક્ષરાર્થ કહ્યો. ભાવાર્થ તો આ પ્રમાણે છે. “જિનપ્રતિષ્ઠા એ સાધુકૃત્ય નથી. દ્રવ્યસ્તવ હોવાથી.” એ વાતનો અર્થ શું? આરંભપૂર્વકની જિનભક્તિપણું હોવાથી? કે શ્રાવક ધર્મની અંતર્ભત હોવાથી? આ બન્ને રીતે કરીને પણ શ્રાવક ઉચિત કૃત્યમાત્રમાં પ્રવર્તતી એવી જિનપ્રતિષ્ઠાને વિષે એક દેશમાં વર્તતા ભાગની અસિદ્ધિ થાય છે, જેવી રીતે પાકી કેરી સચિત્ત પરિહારીવડે કરીને ન ખાવી જોઈએ. કારણકે ચારે બાજુથી જીવ પ્રદેશોથી વ્યાપ્ત હોવાથી (આ ઉદાહરણમાં કોઈ ભાગની અસિદ્ધિ નથી) જ્યારે શીતથી પીડાતા પ્રાણીએ જલ અને અગ્નિનું આસેવન કરવું, આમાં ઉષ્ણસ્પર્શનું અધિકપણું જ હોવા છતાંય એક ભાગમાં અસિદ્ધ હેતુ થાય છે, એવી રીતે અહિંયા પણ પ્રતિષ્ઠાને વિષે શ્રાવકની જેમ દેશથી સાધુનો પણ અધિકાર હોવાથી, સાધુનું કૃત્યપણું પણ સિદ્ધાંતથી સિદ્ધ છે, અને એ પ્રમાણે સિદ્ધાંતથી સિદ્ધ સાધુકૃત્ય હોવા છતાં પણ સાધુત્યના અભાવસાધનમાં પ્રત્યક્ષ બાધ જ છે, ધર્મી અને ગ્રાહકના પ્રમાણવડે સાધ્યની ધારણા કરે છતે તેના અભાવનું સાધન કરવું એ બાધ જ હોય એ વચન હોવાથી સ્પષ્ટ જ છે, પણ જો દ્રવ્યસ્તવ એટલે દ્રવ્યપૂજામાં એ પ્રમાણે કહેતો હોય તો સ્વરૂપ અસિદ્ધ હેતુ છે, કારણ કે પ્રતિષ્ઠા એ દ્રવ્યપૂજા કહેવાતી નથી, પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવને વિષે આજે જિનપૂજા કરાય એ પ્રમાણેના લોકવ્યવહારનો પણ અભાવ હોવાથી, અને પૂજા કોને કહેવાય?, પ્રતિષ્ઠિત ભગવંતોની પૂજાના અભિપ્રાયથી ફુલ આદિ વડે કરીને જે વિશેષ ક્રિયા કરાય છે તે પૂજા કહેવાય, જો એમ ન હોય તો પછી પ્રતિષ્ઠાની જ નિરર્થકતા થશે, અપ્રતિષ્ઠિત એવી પ્રતિમાની પણ દ્રવ્યપૂજાની યોગ્યતા પ્રાપ્ત થતી હોવાથી દ્રવ્યપ્રતિષ્ઠાએ દ્રવ્યપૂજા છે, એ વાત તદ્દન ખોટી છે. જે અંશની અંદર સૂરિકૃત્યપણું છે તે અંશમાં સૂરિના અકૃત્યના
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |