Page Text
________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ જો શ્રાવક પ્રતિષ્ઠિત સ્થાપનાચાર્યની સામે સાધુઓની પ્રતિક્રમણ આદિ ક્રિયાઓ શ્રાવકના વાસક્ષેપથી શુદ્ધ થતી નથી. તેમ શ્રાવકના વાસક્ષેપ વડે કરીને શિષ્ય, સાધુ આચાર્ય ન થાય તો શ્રાવકે પ્રતિષ્ઠિત કરેલી પ્રતિમાની આગળ ઈરિયાવહિયં પડિક્કમવા પૂર્વકની દેવવંદન આદિ ક્રિયા સાધુઓ કેવી રીતે કરી શકે? અને શ્રાવકે પ્રતિષ્ઠિત કરેલી પ્રતિમા તીર્થંકર સદેશ કેવી રીતે થાય? ઇત્યાદિ હજુ પણ કેમ વિચારતો નથી?
હવે બીજો પક્ષ શિષ્યના મસ્તકે વાસક્ષેપ કરવાનું સિદ્ધાંતમાં કહેલું છે.
खइअंमि वट्टमाणस्स, निग्गयं भगवओ जिणवरिंदस्स।
भावे खओवसमिए, वट्टमाणेहिं तो गहिअं॥१॥ आ. नि. ३-७३५ એની ચૂર્ણિના પાઠનો અર્થ આ પ્રમાણે : “ત્યારપછી ભગવાન મનમાં અનુજ્ઞા નક્કી કરે. ત્યારે ઇન્દ્ર મહારાજા વજના થાલની અંદર દિવ્યગંધવાલા પદાર્થો અને ચૂર્ણોને નાંખીને સ્વામી પાસે આવે. ત્યારે ભગવંત સિંહાસનથી ઉઠીને સુગંધી દ્રવ્યોની પ્રતિપૂર્ણ મૂઠી ગ્રહણ કરે. ત્યારે ગૌતમ સ્વામી પ્રમુખ અગીયારેય ગણધરો પણ કાંઈક નમેલા મસ્તકવાલા ક્રમસર થયા થકા ઊભા રહે. તે વખતે દેવો વાજિંત્ર-ગીત-શબ્દ વગેરેને બંધ કરે. ત્યારે ભગવંત ગૌતમસ્વામીનો દ્રવ્ય-ગુણ અને પર્યાય વડે કરીને “તીર્થની અનુજ્ઞા કરું છું એમ કહેવા પૂર્વક તેના મસ્તકે તે ચૂર્ણની મૂઠી નાંખે. ત્યાર પછી દેવતાઓ પણ ચૂર્ણની વૃષ્ટિ અને પુષ્પની વૃષ્ટિ તેઓના મસ્તકે કરે. અને સુધર્મા સ્વામીને–આગળ કરીને ગણની અનુજ્ઞા આપે'' એ પ્રમાણે આવ. ચૂર્ણિ પ્રત નં-૪૬૪ પૃ. નં-૧૮૦ ઉપર લખેલ છે.
જો આ પ્રમાણે છે તો પ્રતિષ્ઠામાં પણ એ પ્રમાણે સરખું છે. શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ-હરિભદ્રસૂરિઉમાસ્વાતિવાચક આદિ મહાપુરૂષોએ બનાવેલા પ્રતિષ્ઠાકલ્પ આદિને વિષે વાસક્ષેપ આદિ કાર્યનું સૂરિકૃત્ય તરીકે જ કહેલું હોવાથી.
હવે જો એમ કહે કે “અમારે તો ચૂર્ણિ જ પ્રમાણ છે. પરંતુ પ્રતિષ્ઠા કલ્પ આદિ નહિં.” તો ચૂર્ણિકાર મહાશયને પ્રતિષ્ઠાકલ્પ બનાવનારા આચાર્યો સંમત હતા કે અસંમત? એમાં જો “અસંમત હતા” એવો બીજો વિકલ્પ છે તે ખોટો છે. અને જો “સંમત છે' એ પહેલો વિકલ્પ સ્વીકારતો હોય તો તેઓના બનાવેલા પ્રતિષ્ઠાકલ્પનું પ્રામાણ્ય સિદ્ધ થાય છે. એમ ન સ્વીકારીએતો માતા ને વંધ્યા એ ન્યાય તને લાગુ પડશે.'
હવે ચૂર્ણિકારને ‘પ્રમાણ પુરુષ' તરીકે સ્વીકારીને ચૂર્ણિકારવડે કરીને પ્રમાણ કરાયેલા એવા પુરુષને વિષે પ્રામાણ્યનો અભાવ કહેવો એ શક્ય નથી. હવે જો “સિદ્ધસેન દિવાકર સૂરિ, હરિભદ્રસૂરિ આદિએ કરેલા આ પ્રતિષ્ઠાકલ્પો છે એવી અમને સમ્યફ પ્રકારે શ્રદ્ધા નથી.” એમ જ કહેતો હોય તો “સાંપ્રતકાલે અંગ-ઉપાંગ નિયુક્તિ આદિ સુધર્માસ્વામી આદિએ કરેલા છે. એવી શ્રદ્ધા તને કેવી રીતે થઈ?' બન્નેમાં યુક્તિની સમાનતા છે. હવે પ્રતિષ્ઠાકલ્પમાં કહેલી વિધિ કોઈ ઠેકાણે મલતી નથી એટલે અમને શ્રદ્ધા નથી' એમ જો કહેતો હોય તો પ્રતિષ્ઠા જ તારે સ્વીકારવી ન જોઈએ.
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |