Page Text
________________
૧૨૮ જ
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ કહ્યાં. તે બન્ને હેતુના જે શબ્દોના વૈકલ્પિક પર્યાયોને ઉદ્ભવાવીને દૂષણ આપવા માટે ગાથા કહે છે.
‘અંગારમર્દક આચાર્ય સદા અભવ્ય અને દ્રવ્યાચાર્ય હતા. એ વચન હોવાથી અને શુન્ન દ્રવ્યનૃશં, એ વચન હોવાથી-દ્રવ્ય શબ્દ હોવાથી તે દ્રવ્ય શબ્દ, અપ્રધાન અર્થમાં છે કે દ્રવિણ-પૈસાના અર્થમાં છે? અને સ્તવના એટલે જિનેશ્વર ભગવંતની ભક્તિ અથવા ધર્મમાત્ર એમ સ્તવવિષયી પણ બે વિકલ્પ છે. હવે તેવી રીતે દ્રવ્યસ્તવ એટલે શું? 1–અપ્રધાન જિનભક્તિપણું. ૨-અપ્રધાનધર્મપણું ૩-દ્રવિણ જિનભક્તિપણું. ૪-દ્રવિણધર્મપણું–આ પ્રમાણે જણાવેલા અને ઉપલક્ષણથી દ્રવ્ય એ ભાવનું કારણ છે એ વચન હોવાથી ભાવસ્તવનું કારણ ઇત્યાદિ આઠ વિકલ્પની જાળમાં પડેલો ચંદ્રપ્રભાચાર્ય વિકલ્પેલો અનુમાનરૂપી મત્સ્ય, મરણ અતિથિ થયો. છતાં સાધુને ઉચિત એવા જિનેશ્વર ભગવંતે ઉપદેશેલા ગુલાબ આદિ જે કર્તવ્યો છે તેમાંના કોઈપણ કૃત્યને દૂષિત કરી શકતો નથી. અર્થાત પ્રતિષ્ઠા કૃત્યોને શોભાવે છે એ અક્ષરાર્થ.
* ભાવાર્થ તો આ પ્રમાણે -જિનપ્રતિષ્ઠા “એ દ્રવ્યસ્તવ હોવાથી સાધુનું કૃત્ય નથી.” તેનો અર્થ શું? અપ્રધાન જિનભક્તિપણું હોવાથી. તમે જે જિનભક્તિની અંદર અપ્રધાનપણું જણાવો છો તે અપ્રધાનપણું જિનેશ્વર ભગવંતે નહિ કહેલું હોવાથી? અથવા જિનોપદિષ્ટ હોય છતે પણ અપવાદપણું હોવાથી અને આરંભસહિતપણું હોવાના કારણે શ્રાવક ધર્મની અંતર્ભત હોવાથી?
હવે જિન અનુપદિષ્ટ એવા ધર્માનુષ્ઠાનના પહેલાં વિકલ્પમાં તો શ્રાવકને પણ એ કેવી રીતે પ્રતિષ્ઠા કર્તવ્ય બને? કારણ કે જિનેશ્વર ભગવંતે નહિ કહેલાં ધર્માનુષ્ઠાનનું શ્રાવકોને માટે પણ અનુચિતપણું હોવાથી.
હવે બીજો વિકલ્પ, “જિનેશ્વર ભગવંતે ઉપદેશેલું હોવા છતાં પણ અપવાદાદિક હોવાથી અપ્રધાન' એવો જે બીજો વિકલ્પ કહેતો હોય તો રળિો આપવી એ પ્રમાણે વચન હોવાથી એવું કર્યું કારણ છે કે ૧–પ્રતિષ્ઠા કર્યા સિવાય શું રહી શકાતું નથી? જીવી શકાતું નથી? બોલી શકાતું નથી? કે ખાઈ શકાતું નથી? અથવા તો ૨-આ લોકની જે અર્થ સિદ્ધિ છે-તેનો અભાવ થઈ જાય છે? અથવા ૩-સ્વર્ગપ્રાપ્તિ આદિનો અભાવ થઈ જાય છે? કે-૪-શ્રાવક ધર્મની ન્યૂનતા થઈ જાય છે? પ્રત્યક્ષ બાધ આવતો હોવાથી પહેલાં બન્ને પક્ષો બરાબર નથી. કારણ કે
પ્રતિષ્ઠા કાર્ય કર્યા સિવાય પણ સ્થિતિ આદિ ક્રિયાઓ થતી હોય છે અને ઐહિકાર્યની પ્રાપ્તિ થતી હોય છે. તેવી રીતે ત્રીજો વિકલ્પ પણ બરાબર નથી. કારણ કે તેમાં આગમનો બાધ હોવાથી, પ્રતિષ્ઠા કર્યા સિવાય અનેક તિર્યંચો અને મનુષ્યોને સ્વર્ગપ્રાપ્તિનું શ્રવણ થતું હોવાથી અને ચોથા વિકલ્પની અંદર નિઃશેષકૃત્યસંપન્ન એવો પણ શ્રાવક જો “પ્રતિષ્ઠા ના કરે તો શ્રાવક ધર્મની ન્યૂનતા. અને જો પ્રતિષ્ઠા કરે તો શ્રાવકધર્મની પૂર્ણતા.” એમ શ્રાવક ધર્મની પરિપૂર્ણતાનું કારણ પ્રતિષ્ઠા થઈ કહેવાય. તો એવી પ્રતિષ્ઠાનું પણ અપ્રધાન ભક્તિપણું જો હોય તો પછી પ્રધાન ભક્તિપણું કોને કહેવું? એ પ્રમાણે વિચારતાં આપવાદિક હેતુઓ વડે કરીને જિનભક્તિનું અપ્રધાનપણું સિદ્ધ થતું નથી.
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |