________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ૧૨૧ મહિના એટલે નીલ-રક્ત-પત આદિ રૂપગ્રહણ કરવાની જે શક્તિ, તેનાથી રહિત દિગંબર થયો. જેવી રીતે સૂર્ય ઉદય પામે છતે ઘૂવડ પોતાના ચક્ષુની પ્રભાથી રહિત થાય છે તેમ. આ જગતમાં સ્વભાવ છે કે તામસ પ્રકૃતિવાળા પંખીઓનું જે કુલ છે તેને સૂર્યના કિરણો અતિ કાળા તરીકે દેખાય છે જેથી કરીને સિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિ. મ. કહેલ છે કે
सद्धर्मबीजवपनानघकौशलस्य, यल्लोकबान्धव ! तवापि खिलान्यभवन् । तनाद्भुतं खगकुलेष्विह तामसेषु, सूर्यांशवो मधुकरीचरणावदाताः॥१॥
જેવી રીતે તામપ્રકૃતિવાળા એવા પક્ષીના કુલોને વિષે (ઘુવડોને વિષે) સૂર્યના કિરણો ભમરાઓના પગ જેવા કાળા દેખાય છે તેવી રીતે હે લોકબાંધવ! સદ્ધર્મરૂપી બીજ વાવવા માટેનું તમારું જે અનધિ-નિષ્પાપ કૌશલ્ય છે તે આ કુપાક્ષિકોને વિષે પણ સ્થગિત થાય તેમાં કોઈ આશ્ચર્ય નથી.”
હવે આ દિગંબર (મતખંડન) ક્યાં વર્ષે ક્યાં ગુરુની વિદ્યમાનતા હોય છતે કહ્યું? તે બતાવવા માટે ગાથા કહે છે.
नवहत्थरायकिअसम-महिमंमि चित्तसिअपक्खे।
गुरुदेवय पुण्णुदए, सिरिहीरविजयसुगुरुवारे॥७४॥
આ ગાથાને સંવત્સરપક્ષ અને ગુરુપક્ષ આ બને અર્થમાં કહેશે, સંવત્સર પક્ષમાં કહે છે :નવ અને દસ્ત શબ્દવડે નવ અને બેની સંખ્યા સમજવી, કાય-શબ્દવડે -શાસ્ત્રની પરિભાષાવડે પૃથ્વીકાયાદિ છે, સમજવાં. રાય-શબ્દવડે એટલે રાજા, રાજા શબ્દ ચંદ્રને જણાવનારો છે, તે એકની સંખ્યા કહેનાર તરીકે જ્યોતિષીઓ જાણે છે, અને પછી અંકોની-ગતિ ડાબી બાજુએથી થાય છે, એ વચનો વડે કરીને જે અંકો થયા તે ૧૯૨૯ સંખ્યાવાલું સંવત્સર તેનો જે મહિમા. એટલે નામગ્રહણ આદિવડે કરીને જેમની પ્રસિદ્ધિ છે એવા પ્રકારના વર્ષમાં એટલે ૧૬૨૯ના ચૈત્ર મહિનાના સુદ પખવાડીયાની અંદર–
કઈ તિથિએ? તો કહે છે કે ગુરુ, સુરગુરુ હોવાથી જે શોભાથી વધી રહેલ છે અને તે ગુરુના સાનિધ્યથી વિનય = સૂર્યનો જય થાય છે, કારણ કે સૂર્યના શુક્ર અને શનિ શત્રુ છે, બુધ મધ્યસ્થ છે, અને ચંદ્ર-મંગલ-ગુરુ તેના મિત્ર છે, અને તેથી ગુરુના યોગે સૂર્યનો જય થાય છે, અર્થાત ગુરુવારે અને ગુરૂદૈવતયોગે એટલે કે પુષ્ય નક્ષત્રમાં–
કેવા પ્રકારના યોગમાં? ગુરુપુષ્યના યોગમાં. પૂર્ણાતિથિ એટલે દશમે, ચૈત્રસુદમાં ૫ અને પૂનમે પુષ્યનક્ષત્ર ન આવે; પરંતુ દશમે આવે. તેથી ચૈત્ર સુદ-૧૦ ગુરુવાર પુષ્યનક્ષત્રમાં સુવિહિત અગ્રણી એવા હીરસૂરિ મહારાજનું રાજ્ય પ્રવર્તમાન હોતે છતે, કેવા લક્ષણવાલા?
હવે ગુરુપક્ષમાં કહે છે, નવહાથ પ્રમાણ શરીરવાલા એવા પાર્થપ્રભુ, તે પ્રભુવડે અંકિત એવો જે અવિચ્છિન્નકાલ, તે કાલની સરખો મહિમા છે જેમનો અથવા તો નવ હાથની કાયાવાલા પાર્થપ્રભુના રાજ્યના મહિમા જેવો જેનો મહિમા છે એવા હીરવિજયસૂરિના રાજ્યમાં =
પ્ર. ૫. ૧૬
