________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
~ ૯૧ સાધ્વીઓ મોક્ષપદને પામી.' તેવી જ રીતે આવશ્યક સૂત્રમાં પણ ‘નાભિરાજાની પત્ની મરૂદેવી સિદ્ધિપદને પામી.’ તેવી જ રીતે મત્સ્યોની અધોગતિમાં સાતમી નરક સુધીની શક્તિ હોય છે. જ્યારે ઉપર જવા માટે સહસ્રાર દેવલોક સુધીની જ શક્તિ હોય છે.
એટલે માછલા આદિઓને વિષે પણ વ્યભિચાર આવશે. એ પ્રમાણે અધોગમનની શક્તિનો અભાવ હોયે છતે પણ ઉર્ધ્વગમનની શક્તિને ભજવાવાળા જિનેશ્વર ભગવંતો અને ગણધર ભગવંતો આદિ ચરમશરીરીઓ હોય છે. કારણ કે તેઓનો તેવા પ્રકારનો સ્વભાવ હોવાથી : એથી કરીને તેઓને વિષે પણ વ્યભિચાર પ્રગટ જ છે. આનો ભાવ એ છે કે વાસુદેવોની અધોગમનમાં શક્તિ છે. ઉર્ધ્વગમનમાં જરા પણ નથી. બળદેવોને ઉર્ધ્વગમનમાં શક્તિ છે પણ અધોગમનમાં જરા પણ નથી.
માંછલાંઓની નીચે જવામાં ઘણી શક્તિ છે. અને ઉપર જવામાં ઓછી શક્તિ છે. સ્ત્રીઓની ઉપ૨ જવામાં ઘણી શક્તિ છે. અને નીચે જવામાં ઓછી શક્તિ છે. એ પ્રમાણે સારી રીતે વિચારીને અધોગમનની શક્તિ તે ઉર્ધ્વગમનની નિયામક બનતી નથી. કારણ કે બળદેવ અને વાસુદેવમાં વ્યભિચાર આવતો હોવાથી. ।। ગાથા-૨૩ ॥
હવે ‘અધોગતિમાં તુલ્ય સામર્થ્ય હોય છતે ઉર્ધ્વગતિમાં પણ તુલ્ય સામર્થ્ય હોય છે.’ એ પ્રમાણે દિગંબરે જણાવેલી વ્યાપ્તિને સર્વથા ઢીલી પાડી દેવા માટે કહે છે.
सरिसव सउणि बीआइ निरयगमणं,
उप्पय सप्पि 'त्थी "जलयराण सन्नीणं । समगमणं ॥२४॥
कमेण उडूढं तु
ભૂજપરિસર્પ-પક્ષીઓ-સિંહ આદિ ચોપગાં પ્રાણીઓ, ઉરપરિસર્પો–સ્રીરત્ન આદિ અને જે માછલા આદિ સંશીઓ છે. તેઓનું બીજી નરક આદિમાં ક્રમે કરીને નરક ગમન કહેલું છે. સંશીઓ એટલા માટે લીધાં છે કે અસંશી એવા પ્રાણીઓનું રત્નપ્રભા નરક સુધીની ઉત્પત્તિ જણાવેલી છે. આ સંશીઓમાં ભુજપરિસર્પો પણ ઉત્કૃષ્ટથી બીજી વાલુકા પ્રભામાં ઉત્પન્ન થાય છે એનાથી નીચે નહિં. પંખીઓ પંકપ્રભા સુધીમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી નીચે નહિં. યાવત્ માછલાંઓ સાતમી નરકે પણ જાય છે! જ્યારે આ બધી તિર્યંચની જાતિનું ઉંચે જવું સરખું છે. અર્થાત સહસ્ત્રાર સુધી તેઓની ઉત્પત્તિ થઈ શકે. એથી કરીને સરિસૃપ આદિનું અધોગમનમાં વિષમપણું હોવા છતાં પણ ઉર્ધ્વગમનમાં શક્તિનું સામ્યપણું જ છે. એમ કહીને દિગંબરે ઉભી કરેલી આ વ્યાપ્તિ મૂળમાંથી ઉખેડીને ફેંકી દીધી જાણવી ।। ગાથાર્થ-૨૪॥
હવે અત્યાર સુધી આ બધી કહેલી વાતને ચાલુ અધિકારમાં જોડે છે.
एवं थी पुरिसाणं, भेअंमि अहोगई च अहिगिच्च । દુંમળે મેમો,નસ્થિ ચિત્તે થીમુત્તી રા
એ પ્રમાણે પૂર્વે કહેલાં ભુજપરિસર્પ આદિ જાતિના દૃષ્ટાંતવડે અધોગતિને આશ્રીને સ્ત્રી પુરુષના
