________________
૯૦
કુપક્ષકૌશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
હવે પહેલાં કહેલી વાત જાણે વિસરાઈ ગઈ ન હોય તેમ દિગંબર શંકા કરે છે.
अह दुब्बलया मणसा, जेण न गच्छंति सत्तमिं पुढविं । ता कह खवगसेणि, पडिवजिअ मुत्तिमुवईति ? ॥२२॥
હવે ‘સ્ત્રીઓમાં મનોવીર્યની દુર્બલતા છે. તે કારણથી સાતમી નરકે જતી નથી. તો તેવી મનોવીર્યની દુર્બલતાવાળી સ્ત્રીઓ, ક્ષપક શ્રેણી સ્વીકારીને મોક્ષને કેમ પામે? કોઈ હિસાબે ન જ પામે, આ પ્રમાણે દિગંબરના પૂર્વપક્ષની ઉદ્ભાવના પણ કરી. ।। ગાથા-૨૨ ॥
હવે જેઓની સાતમી નરકે જવાની શક્તિ છે તેઓની જ મોક્ષે જવાની શક્તિ હોય. એ પ્રમાણે દિગંબરમતમાં આરુઢ થયેલી વ્યક્તિને વ્યભિચારવડે દૂષિત કરવા માટે કહે છે.
अहगमणे जस्स सत्ती, उद्धं सत्तीवि तस्स चेव त्ति । बलदेववासुदेवेसु
नेवं
नियमो
મિલરો।।૨૩।।
જેમ જીવ વિશેષની અધોગતિમાં શક્તિ હોય તેમ તેની ઉર્ધ્વગતિમાં પણ હોય છે. એવી જે તારી વ્યાપ્તિ છે તે વ્યાપ્તિ, શીત અને ઉષ્ણસ્પર્શની જેમ બાધથી પ્રસાયેલી છે. જેવી રીતે બ્રહ્મદત્ત ચક્રવર્તીની અધોગતિગમનમાં શક્તિ હતી. તેમાંની થોડી ધણી પણ શક્તિ ઉર્ધ્વગમનમાં નહોતી. ચિત્ર સાધુના હજારો ઉપદેશોવડે કરીને પણ મોક્ષના હેતુભૂત ચારિત્ર નહિં સ્વીકારેલું હોવાથી. હવે જાતિ વિશેષની અધોગમનમાં શક્તિ છે તે જાતિવિશેષને ઉર્ધ્વગમનમાં પણ હોય છે તે પ્રમાણેની વ્યાપ્તિ પણ કથંચિત્ બાધગ્રસ્ત હોય છે અને કથંચિત્ વ્યભિચારગ્રસ્ત હોય છે તેથી તે નિયમ બરાબર નથી તેની ઉપર દૃષ્ટાંત આપે છે.
બલદેવ જાતિ વિશેષની અધોગમનની શક્તિના અભાવ હોયે છતે પણ ઉર્ધ્વગમનની શક્તિનો સદ્ભાવ છે. વાસુદેવ જાતિ વિશેષની અધોગમનની શક્તિનો સદ્ભાવ હોયે છતે ઉર્ધ્વગમનની કિંચિત્ પણ શક્તિ નથી. આગમમાં કહ્યું છે કે ‘બલદેવો ઉર્ધ્વગામી હોય છે. અને વાસુદેવો અધોગામી હોય છે.' એ પ્રમાણે આવશ્યક નિર્યુક્તિ ગાથા-૪૧૫માં જણાવેલ છે.
એ પ્રમાણે અધોગમનની શક્તિથી શૂન્ય એવી સ્ત્રીઓ પણ બલદેવની જેમ ઉર્ધ્વગામી બને જ છે. હવે અહિં દિગંબર શંકા કરે છે કે જો કે અધોગતિ ગમનની શક્તિથી સહિત બળદેવ આદિ હોતા નથી તો પણ તે પુરુષો જ છે. અને એથી કરીને પુરુષત્વની જાતિએ કરીને બળદેવ સમાન જાતિવાળા બીજા પુરુષો અધોગમનની શક્તિથી સહિત હોય છે. અને એથી જ કરીને ઉપચારદ્વારા બળદેવો પણ તેવા સામર્થ્યવાળા કહી શકાય જ.' પ્રમાણે જો કહેતો હોય તો મનુત્વ જાતિએ કરીને સ્ત્રીસમાન જાતીય એવા બીજા માણસો એવા પ્રકારની શક્તિને ભજવાવાળી હોય. કારણ કે યુક્તિનું બન્ને ઠેકાણે તુલ્યપણું છે. તેથી કરીને બળદેવની જેમ સ્ત્રીઓને પણ મુક્તિ, યુક્તિથી સિદ્ધ છે. અને સિદ્ધાંત સિદ્ધ પણ છે. પર્યુષણા કલ્પમાં કહેલું છે કે ‘શ્રમણ ભગવાન મહાવીરસ્વામીની ૧૪૦૦
