________________
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ કહે છે. “હે ભરત! મારો પુત્ર ઋષભ ભૂખ્યો-વસ્ત્રવગરનો-વાહનવગરનો અને વનવાસી થયેલો એકલો જ વનમાં પરિભ્રમણ કરે છે. તું તો રાજયસુખમાં એવો લીન થયો છું કે તેની વાત પણ કરતો નથી.” ઇત્યાદિ ઉપાલંભપરાયણ એવી મરુદેવીએ-૧-હજાર વર્ષ સુધી ક્ષણ માત્ર પણ સ્વસ્થતાને પામી નથી.”આવી પરિસ્થિતિ નાભિકુલકરની નથી થઈ! જન્મ દેનારી માની વાત તો દૂર રહી. પરંતુ કુક્ષિમાં ધારણ કરવા માત્રથી દેવાનંદા બ્રાહ્મણી જ્યારે મહાવીરદેવને વંદન માટે આવી ત્યારે અનિમેષ દૃષ્ટિએ મહાવીર દેવને જોતી છતી વિકસીત રોમરાજીવાલી થઈ અને અતિસ્નેહને લઈને સ્તનમાંથી દૂધ આવવાવડે આર્તકંચુકી વાલી થઈ હતી. એ તો પ્રવચનમાં પ્રતીત જ છે ને? એ પ્રમાણે તીર્થંકરની માતાઓનો અને તેની જાતની બીજી સ્ત્રીઓનો તીર્થકરને વિષે, તીર્થંકરના અપત્ય એવા સાધુઓને વિષે અને તીર્થકરના ભાષિત એવા શ્રુત-ચારિત્ર આદિ ધર્મમાં તીવ્રરાગ યોગ્ય છે. અને તે રાગથી પુરુષની અપેક્ષાએ અધિકતર ધર્મની પ્રાપ્તિ દેખાય છે.
બલકે આ વાતનો અપલાપ કરવો એ કોઈના માટે શક્ય નથી. એવું ના બોલવું કે અત્યારે આ બધું છે તે પહેલાં આવું નહોતું' એવી શંકા ના કરવી. તીર્થંકર પ્રભુના સમયે પણ એવું જ હોવાથી તે આ પ્રમાણે છઘWકાલને વિષે પ્રભુ મહાવીરદેવ વડે કરીને “દ્રવ્યથી અડદના બાકુળા, ક્ષેત્રથી એક પગ ડેલીમાં અને એક પગ ડેલી બહાર હોય એવી રીતે, કાળથી બધા ભિક્ષાચરો નિવૃત્ત થયા હોય. ભાવથી રાજપુત્રી હોય અને દાસત્વને પામેલી હોય. મુંડિત મસ્તકવાલી હોય દાસત્વને પામેલી હોય, અટ્ટમના તપવાલી હોય, અને સૂપડાના ખુણામાં રહેલી એવા અડદના બાકળાને રોતી છતી જો આપતી હોય તો મારે પારણું કરવું.' ''
* એ પ્રમાણે ધોર અભિગ્રહ ધારણ કર્યો છd, અભિગ્રહના ચાર મહિના ગયા બાદ કૌશાંબી નગરીની અંદર શતાનિક રાજાની રાણી મૃગાવતી, ભગવંત ઉપરના તીવ્રરાગવડે કરીને હંમેશાં ચિંતાવલી થઈ છતી “ભગવાનનું પારણું ક્યારે થશે?' એમ સાચું બોલનારા નિમિત્તિઆઓને પૂછતી હતી. તે વખતે કરોડો સંખ્યાના શ્રાવકો વિદ્યમાન હોવા છતાં પણ કોઈ શ્રાવકે પૂછ્યું નથી. તેમાં શું કારણ? રાગ કે બીજું કાંઈ? તે પોતેજ વિચારી લેવું. તેવી જ રીતે ભિક્ષા લીધા સિવાય પાછા ફરતાં જોઈને ચંદનબાળા જ રડી, એ પ્રમાણે કોઈ શ્રાવક રડ્યો તેવું સાંભવ્યું છે ખરું? એવી રીતે મખલિપુત્ર ગૌશાલાએ મુકેલી તેજોલેશ્યાના કારણે ઉત્પન્ન થયેલ લોહીખંડ વાડાની મહાવીરદેવની પીડા સર્વમનુષ્યોને પ્રતીત જ હતી. પરંતુ તે પીડાને શાંત કરવા માટે રેવતી શ્રાવિકાએ જ ઔષધની ચિંતા કરી હતી. તે વખતે કરોડોની સંખ્યાવાળા શ્રાવકો તો નિશ્ચિત જ હતા. આ બધામાં ધર્મરાગનું તારતમ્યપણું જ સંભવે છે.
તેથી કરીને સિદ્ધ થાય છે કે પુરુષોની અપેક્ષાએ કેટલીક સ્ત્રીઓમાં ધર્મરાનનું અધિકપણું હોય છે. અને એથી જ ભગવાન મહાવીર દેવના સાધુઓ કરતાં બમણી સંખ્યાવાલી સાધ્વીઓ મોક્ષમાં ગયેલી છે. પર્યુષણા કલ્પમાં કહ્યું છે કે “શ્રમણ ભગવાન મહાવીરદેવના ૭00ા સાધુઓ સિદ્ધિપદને પામ્યા અને ચૌદસો સાધ્વીઓ સિદ્ધિપદને પામી.” એ પ્રમાણે શ્રી ઋષભદેવ આદિમાં પણ જાણી લેવું.