________________
૮૦ જે
- કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ પ્રમાણવડે હીન અથવા તુચ્છ અનિયત એટલે ક્યારેક એવા આસેવન વડે કરીને, અન્યભોગ એટલે લોકરૂઢ એવા પ્રકારથી અન્ય પ્રકારના ભોગે એટલે આસેવનવડે એવા વિશેષણવાલા વસ્ત્રોનો સદ્ભાવ હોવાથી મુનિઓને અચેલક કીધા છે. અને આવા પ્રકારનું અચેલકપણે લોકમાં પણ પ્રસિદ્ધ જ છે. જેવી રીતે કેડના વસ્ત્રવડે કરીને વીંટળાયેલું છે માથું જેનું એવો અને જલમાં ડુબેલા પુરુષને અચેલકપણાનો વ્યપદેશ થાય છે તેવી રીતે સાધુઓને પણ કચ્છબંધનો અભાવ હોવાથી કોણીઓ વડે કરીને ચોલપટ્ટાના અગ્રભાગને ધારી રાખવાનો હોવાથી અને મસ્તક પર પ્રાવરણ આદિનો અભાવ હોવાથી લોકરુઢ એવા પ્રકારથી જુદી જ રીતના પ્રકારવડે કરીને વસ્ત્રનો ઉપભોગ જાણવો.
તેથી કરીને પરિશુદ્ધ) ઇત્યાદિ વિશેષણથી વિશિષ્ટ એવા વસ્ત્રો હોય છતે પણ તેવા પ્રકારના વસ્ત્રના કાર્યનું નહિ કરવાપણું હોવાથી અને તેને વિષે મૂછ આદિનો અભાવ હોવાથી મુનિઓ અચેલક કહેવાયા. એ પ્રમાણેનું તાત્પર્ય જાણવું. વસ્ત્રનો અન્યથા પરિભોગ કરવાવડે કરીને અચેલકત્વનો વ્યવહાર અપ્રતીત જ બનશે એવી શંકા કરવી નહિ. વિશેષ આવશ્યક ભાષ્યમાં કહ્યું છે કે :
जह जलमवगाहंतो, बहुचेलोऽवि सिरवेढिअकडिल्लो।
भण्णइ नरो अचेलो, तह मुणिओ वि संतचेलावि ॥१॥ वि० २६००॥ જેમ જલમાં અવગાહન કરતો (પેસતો) ઘણાં વસ્ત્રવાળો હોવા છતાં પણ કેડનું વસ્ત્ર માથે પહેરેલું હોય તેવો માણસ અચલ કહેવાય છે. એવી રીતે છતાં વચ્ચે પણ મુનિઓનું જાણવું! એ પ્રમાણેના વિશેષ આવશ્યક ભાષ્યના વચનથી લોકવ્યવહારમાં પણ પ્રસિદ્ધ છે. તેમજ જીર્ણ આદિ વસ્ત્રો વડે કરીને પણ અચલકનો વ્યવહાર આ પ્રમાણે.
तह थोवजुण्णकुच्छिअचेलेहि वि भण्णई अचेलुत्ति। ગઈ દૂર સતિષ! નવું વિસુ પત્તિ નામા નો કા ત્તિ (વિ.-૨૬૦૧)
તેવી જ રીતે થોડાં-જૂનાં અને કુત્સિત એવા વસ્ત્રો હોવા વડે કરીને અચેલક કહેવાય છે. જેવી રીતે કેડે વીંટેલી છે જૂની-બહુછિદ્રવાલી એવી સાડીવાલી કોઈક સ્ત્રી, સાલવીને આ પ્રમાણે કહે છે કે હે! સાલવી જલ્દી કર. મારી પોતડીની સાડી જલ્દી બનાવીને મને આપ હું નગ્ન ફરું છું.” અહિ વસ્ત્રવાળી સ્ત્રી હોવા છતાં પણ નગ્નતા વાચક શબ્દની પ્રવૃતિ થાય છે. અને એથી કરીને જ ઔપચારિક એવું અચેલકપણું સંયમને ઉપકારી છે. પરંતુ સર્વથી વસ્ત્રનો અભાવ એ સંયમને ઉપકારી નથી. તેથી કરીને આ જણાવાયો છે તે જ અચેલ પરિસહ જાણવો (૬)
“પ્રવચનના ગૌરવને માટે અમે વસ્ત્ર છોડી દીધું છે = વસ્ત્રનો ત્યાગ કર્યો છે” એવો તારો વિકલ્પ પણ સારો નથી. કારણ કે--વસ્ત્રના અભાવે પ્રવચનની નિંદા જ અધ્યક્ષસિદ્ધ હોવાથી ગૌરવ તો તે દૂર ફેંકી દીધું છે એમ જાણવું. (૭)
હવે તીર્થકર ભગવંતે ગ્રહણ કર્યું ન હોવાથી અમે પણ ગ્રહણ નથી કરતાં’ એવો તારો જે વિકલ્પ છે એ તો સાંભળવા લાયક પણ નથી. કારણ કે--નિરુપમ ધૃતિ અને સંહનનવાળા સર્વે પણ
