________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
દિગંબરને પૂછવું કે--હે “નગ્નાટ! વસ્ત્રના પરિભોગ માત્રથી પણ “અજીત અચેલ પરિસહ મુનિ' થાય છે. જેથી કરીને તારાવડે વસ્ત્રનો સર્વથા ત્યાગ કરવો પડે છે? અથવા તો અનેષણીય આદિ દોષથી દુષ્ટ એવા વસ્ત્રના પરિભોગથી?
પહેલાં પક્ષમાં જો વસ્ત્રના પરિભોગ માત્રવડે કરીને સાધુ વડે આચેલક્ય પરીસહ જિત્યો ગણાતો ન હોય તો ભક્તપાન આદિના પરિભોગ માત્રથી પણ “જિત સુપપાસા પરીસહવાલો મુનિ નહિં કહેવાય? અને તેથી કરીને જો પ્રાસુક અને એષણીય આદિ ગુણથી સંપન્ન એવા અનાદિકનો ઉપભોગ કરતો થકો સાધુ, ‘સુપપાસા પરિસહનો જેતા” એવો કોઈપણ જગતમાં દેખાશે નહિં. બીજા બધાની વાત તો દૂર રહો; પરંતુ નિરૂપમ એવી ધીરજ, સંહનન અને સત્ત્વઆદિના એક નિધાન સમાન એવા જિનેશ્વર ભગવંતો પણ સમ્યક પ્રકારની એષણાદિ ગુણોથી સંપન્ન એવા અન્નાદિકનો ઉપભોગ કરતાં છતાં તારા અભિપ્રાય વડે કરીને “ભુત પીપાસા પરિસહ જેતા” નહિં સંભવે.
હવે ઉદ્દગમ આદિ દોષથી રહિત એવા પ્રકારનું વિશુદ્ધ અને એષણીય ભક્ત-પાનાદિકને રાગાદિ દોષથી રહિત થયો થકો જે સેવતો છતો પણ મુનિ, “જિતંપીપાસાપરિસહવાલો' કહેવાય છે. તો જે આ વિધિ ભક્તપાનાદિમાં યતિને જણાવેલો છે તે વિધિ, વસ્ત્રને વિષે પણ કહેવાતો કયાં નાશ પામી ગયો? કે-જે કારણવડે કરીને તેવા પ્રકારના વસ્ત્ર પરિભોગ કરવા દ્વારા “જિતઅચેલ પરિસહ’ મુનિ ન થાય?
વળી બીજું જે સાધુઓને જે આચેલક્યપણું કહેલું છે તે તો વસ્ત્ર હોય છતે અને વસ્ત્ર નહિ હોય છતે પણ આગમ અને લોકમાં રૂઢ છે. તે આ પ્રમાણે :-અહિ આચેલક્યપણે બે પ્રકારે કહેલું છે. મુખ્ય અને ઔપચારિક : તેમાં મુખ્ય આચેલક્યપણું તીર્થકરોને અને કોઈક જિનકલ્પિકોને હોય છે. તેમાં તીર્થકરોને દીક્ષા અંગીકાર કરતી વખતે ડાબા ખભા પર દેવેન્દ્ર વડે સ્થપાયેલ દેવદૂષ્ય નષ્ટ થયે છતે સર્વથા વસ્ત્રનો અભાવ હોવાથી મુખ્યવૃત્તિએ જ અચલકપણું છે. કોઈક તેવા પ્રકારની લબ્ધિવાલા જિનકલ્પિકોને તો જિનકલ્પ સ્વીકારવાના સમયે રજોહરણ અને મુખવસ્ત્રિકા સિવાયના બીજા ઉપકરણોનો અભાવ હોવાથી સર્વથા વસ્ત્રના અભાવને કારણે અચેલકપણું મુખ્ય જ છે. આ બે સિવાયના સાધુઓને તો ઔપચારિક અચેલકપણું છે. કારણ કે તેઓ પરિશુદ્ધ અને જીર્ણ આદિ વસ્ત્રને મૂછ આદિના અભાવપૂર્વક ઉપભોગ કરતા હોવાથી વસ્ત્ર હોવા છતાં પણ અચેલક જ કહેવાય છે.
આગમમાં કહ્યું છે કે - "परिसुद्ध जुण्ण-कुच्छिअ-थोवा-निअयण्ण-भोगभोगेहिं।
मुणिणो मुच्छारहिआ, संतेहिं अचेलया हुंति॥ विशे० आ.२५६६॥
આની વ્યાખ્યા :--મૂછ રહિત એવા સાધુઓ વસ્ત્ર હોવા છતાં પણ ઉપચારથી અચેલકો કહેવાય છે. કેવા પ્રકારના વસ્ત્રોવડે? તે કહે છે.
એષણીય તથા જીર્ણ એટલે ઘણાં દિવસોવાળું, કુત્સિત એટલે અસાર,-સ્તોક એટલે ગણના તથા
