________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ “શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતે કહેલી સમુદ્યાત આદિ વસ્તુઓને અન્યથા પ્રરૂપણા કરાતો છતો પ્રવચન-તીર્થબાહ્ય થયો છે.” એ પ્રમાણે સાત નિન્દવોના અધિકારમાં કહેલું છે. તેમજ શાકયાદિ જે પરતીર્થિકો છે. તેમની ક્રિયાકાંડનો સ્વીકાર નહિ કરેલો હોવાથી આ બધાય મતાકર્ષકો પરતીર્થિકો પણ નથી. પરંતુ આ બધા અવ્યક્ત શબ્દ વડે કરીને જુદી જ રીતના જાણવા. હરિભદ્રસૂરિ મ. કૃત-આવશ્યક નિર્યુક્તિમાં જણાવ્યું છે કે –
पवयणनीहूआणं जं तेसिं कारिअं जहिं जत्थ।
भनं परिहरणाए मूले तह उत्तरगुणे अ॥१॥ એ ગાથાની વ્યાખ્યામાં કહેવું છે કે “આ બધા સાધુઓ નથી. તેમ આ બધા ગૃહસ્થો પણ નથી. તેમ આ બધા અન્યતીર્થિકો પણ નથી. પણ અવ્યક્ત છે. એથી કરીને તેમના માટે જે કંઈ કરેલું હોય તે બધું સાધુને ખપે જ છે.” એ પ્રમાણે હારિભદ્રીયકૃત આવશ્યક નિર્યુક્તિની ટીકામાં જણાવેલ છે.
હવે આ દશે કુપાક્ષિકોના આદિકર્તા કોણ? આ બધાનો ઉત્પત્તિ કાલ ક્યારે? આ બધાની પ્રરૂપણા શી? આ બધાનો પ્રતિકાર કેવી રીતે? આ બધાને શું નિમિત્ત પામીને તીર્થ બાહ્ય થવું પડ્યું? એ બધું સંપ્રદાયાગત કહેવાને માટે “પહેલાં જેનો વારો આવતો હોય તેનો પહેલાં નિર્દેશ કરવો; નિર્દેશ થયો હોય તેનો ઉદ્દેશ કરવો, એ ન્યાયથી પહેલાં ઉદિષ્ટ કરાયેલા દિગંબરને પહેલાં કહીયે છીએ.
तत्थय खमणो रमणो, दुग्गइवणिआइ जेण वणिआए।
न मुणइ मुत्तिं भुत्तिं, केवलिणो कवलभोइस्स ॥३॥
આ ઉદ્દિષ્ટ કરેલા ૧૦-મતો. એમાં ક્ષપણક-દિગંબર પહેલો છે. તે દુર્ગતિરૂપ વનિતાનો ભર્તા છે. દુર્ગતિ-એટલે નરક આદિ જે કુગતિ તે રૂપી સ્ત્રી તેનો સ્વામી. ગાથામાં ચાર લખેલો હોવાથી બાકીના ૯-કુપાક્ષિકો માટે પણ દુર્ગતિરૂપ વનિતાનું ભર્તાપણાને સૂચવવા માટે છે. હવે દિગંબરનું દુર્ગતિરૂપ વનિતાના ભર્તાપણામાં હેતુ જણાવે છે, જે કારણ કરીને બોટિક, સ્ત્રીની મુક્તિ માનતો નથી. એટલે સકલ કર્મનો ક્ષય કરનાર એવું જે મુક્તિ સ્થાન તેને સ્ત્રીઓ પામતી નથી. તે પ્રમાણેના ઉપદેશ વડે કરીને સ્ત્રી મુક્તિનો નિષેધક છે.
તેવી જ રીતે તેવા પ્રકારના વેદનીય કર્મના ઉદયથી સુધા વેદનાના ઉપશમન માટે કવલાહાર ગ્રહણ કરતાં એવા કેવલીના કવલાહારનો નિષેધ કરે છે. અર્થાત કેવલીને કવલાહાર ન હોય. એ પ્રમાણે ઉપદેશ દ્વારાએ નિષેધ કરે છે.
અહિં જો કે સિદ્ધાવસ્થાવાલા કેવલીને આશ્રીને વાત કરે તો તીર્થનો પણ અપસિદ્ધાંત-સિદ્ધાંતનો વિનાશ થાય. તે વાત દૂર કરવાને માટે દિગંબરવાદિનું કેવલીને કવલભોજીપણું અસિદ્ધ છે તે વાત દૂર કરવાને માટે વત્ત મોનિ–વિશેષનનો ત્યાગ કરવા વડે કરીને રાયનોન-કાય યોગવાલાઓને એ
