________________
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ
આવા પ્રકારના અર્થની કલ્પના કરીશું તો અમારા મતની સ્થિતિ રહેશે. અન્યથા નહિ'. એવા રૂપનો વિકલ્પ થયે છતે તે વિકલ્પને અનુસરતો અર્થ વિકલ્પેલો હોય છે. જેવી રીતે “ચૈત્ય' શબ્દ વડે કરીને સાધુ” આદિ. જો ચૈત્ય શબ્દનો અર્થ “જિનપ્રતિમા' એ પ્રમાણે કરવા જાય તો લોંકામતની ઉરિછન્નતા થાય. આથી પોતાના મતને ટકાવવા માટે તેનો અર્થ વિકલ્પ છે. અને સ્પષ્ટ શબ્દવડે કરીને જયાં “જિનપ્રતિમા જણાવેલી છે ત્યાં અર્થને પલટી શકાય તેમ ન હોવાથી તેવા સૂત્રોનો ત્યાગ જ કરી દીધો.જેવી રીતે મહાનિશીથ-ઉપદેશમાલા આદિનો ત્યાગ કર્યો. શુદ્ધપાઠ તો બલદની જેમ પરતંત્ર છે. આ પ્રમાણે ગાથાનો અક્ષરાર્થ કર્યો. ભાવાર્થ તો આ પ્રમાણે છે. | પહેલી વાત તો એ છે કે કુપાક્ષિકો વડે કરીને વિપરીત પ્રરૂપણા આદિ નવુ ઊભું કરાયું છે. અને પછીથી સિદ્ધાંત પાઠ તો યથાસ્થિત રૂપે જ સ્વીકાર્યો. અને તે પાઠનું પરાવર્તન કરવાની શક્તિના અભાવથી પાઠ યથાસ્થિત રહેવા પામ્યો. અને જેનામાં શક્તિ હતી તેઓ વડે કરીને તો પાઠ પરાવર્તન પણ કરાયું છે. જેવી રીતે દિગંબર વડે. અર્થની પરાવૃત્તિ તો બધા વડે કરી શકાય એવી છે. જેવી રીતે ચૈત્યશબ્દવડે કરીને અમારાથી જ્ઞાન કહેવાય છે. નહિ કે જિનપ્રતિમા. વૃત્તિ આદિમાં આવો અર્થ નથી પણ જિનપ્રતિમા જ છે. તેથી કરીને વૃત્તિ આદિ અમારા (લોકા વડે) વડે સ્વીકારાતી નથી. આવા અસમંજસ વાદ કરવામાં ઉત્સુક થાય છે. સિદ્ધાંત તો સૂત્ર અર્થ અને તદુભાયાત્મક છે. અને તે તો તેઓ વડે સ્વીકારાતો નથી. અને જે કેવળ સૂત્રપાઠ છે, તે તો બળદની જેમ પરતંત્ર છે. જ્યાં લઈ જાય ત્યાં જાય છે. તે ગાથાર્થ-૭૮ |
હવે સૂત્રપાઠ, બળદની જેમ પરતંત્ર જણાવ્યો તેનાથી ચાલુ વાતમાં શું સિદ્ધ થયું? તે કહે છે.
तेण विवरीअअत्थं, भासिजंतं विअत्तभासाए।
न य पुक्करेइ सुत्तं, आगरिसपुरिसगयणुगई॥७६॥
જે કારણ વડે કરીને પાઠ પરતંત્ર છે, તે કારણ વડે કરીને તેનો વિપરીત જ અર્થ કરીને બોલાતું હોય ત્યારે સૂત્ર પ્રગટપણાએ કરીને પોકાર કરતું નથી. બૂમો પાડતું નથી. આ વાતની અંદર વિશેષણદ્વારાએ હેતુ જણાવે છે. સૂત્ર કેવા પ્રકારનું છે? તો કહે છે કે-ખેંચનાર પુરુષની પાછળ ગતિ કરવાવાળું. દોરડા આદિ વડે કરીને ખેંચનારની જ ગતિ, એ ગતિની પાછલ અનુગતિ કરવાવાળું સૂત્ર છે.અને તેથી કરીને બળદની સમાન સૂત્ર છે. એટલે કે જે જેવી રીતે સૂત્રને વિકલ્પીને અર્થ કરે તેવી રીતે સૂત્ર, તે અર્થને અનુસરે. અને એથી કરીને કેવલ સૂત્ર પાઠ, સિદ્ધાંત જ નથી. પરંતુ જે સૂત્ર, અર્થ અને તદુભય યુક્ત હોય તે જ સિદ્ધાંત છે. | ગાથાર્થ-૭૯ II હવે કેવલ પાઠ કેવા પ્રકારનો હોય તેના માટે જણાવે છે.
तेणेवागमपाढो, नय ववहारप्पवायगो समए। भिन्नोवा 5 भिन्नो वा, भिन्नो निअमेण भिन्नत्थो॥५०॥
