________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ “પચાત્સા નઃ પુરુષોત્તનો ચો, જિતેન્દ્રિયોનઃ (તિઃ) તે પુરુષને વિષે જે ઉત્તમ છે, જે જિતેન્દ્રિય છે અને કામદેવરૂપી હરણીયાને વિષે શસ્ત્રસમાન એવા પુરુષોત્તમ' હંમેશા અમારું રક્ષણ કરો” આ વાક્યમાંના ઉત્તરપદમાં રહેલાં વાચ્યાર્થવાળું જે વિશેષણ છે તે પુરુષોત્તમ” શબ્દવડે કરીને “અરિહંત’ લેવાના છે. નહિ કે “નારાયણ’ એ પ્રમાણે કેવળ નામોનો અભેદ હોય તો પણ વિશેષણના ભેદે કરીને ભેદ થઈ જાય છે. નહિ તો આમ ન માનીયે તો જગત વ્યવસ્થાનો ભંગ થઈ જાય છે. ભૂપતિ નામનો ભિખારી, ભૂપતિ નામના રાજાના રાજ્યનો ભોગી થાય. એવું બને નહીં. || ગાથાર્થ-૭૬ //
હવે અરિહંત-સિદ્ધ આદિઓ પણ કુપાક્ષિકોના ભિન્નજ છે તે બતાવે છે. સિદ્ધો પણ તેના માર્ગનું આરાધન કરવાપૂર્વક જે સિદ્ધ થયા.-મર્યા તેને સિદ્ધ તરીકે માને છે. અને તે જૈની સિદ્ધથી ભિન્ન છે. -
જૈનોએ જેને સિદ્ધ તરીકે સ્વીકાર્યા છે તે તેમની માન્યતા જેવા નથી, પરંતુ પાલિકોએ વિકલ્પેલી જે ક્રિયા તેનાથી વિપરીત એવી જે જૈન ક્રિયા, તેનું આરાધન કરવાપૂર્વક જે સિદ્ધ થયા તે જૈન સિદ્ધ. એ પ્રમાણે તેના આચાર્યો આદિઓ પણ ભિન્ન છે. અને તે તો જગત પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ જ છે. તે કુપાલિકો કેવા લક્ષણવાળા છે?
તીર્થના નામના આભાસવાળા-એટલેકે જે તીર્થને વિષે જે સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક શ્રાવિકારૂપ નામના તથા રેવો સુસાધુ-શુદ્ધકેવલી ભાષિત ધર્મ ઇત્યાદિ હેતુસ્વરૂપ નામનો આભાસ તેમાં છે. એટલે કે ફક્ત નામના સામ્યપણા વડે કરીને તીર્થની સામ્યતા ધારણ કરે છે. અને ભાષા વડે કરીને આ સામાયિક-આ પૌષધ, આ પ્રતિક્રમણ યાવત્ આ પાંચ મહાવ્રતો-૧૨-અણુવ્રતો આદિનો આભાસ જેની ક્રિયામાં છે. પરમાર્થથી નહી. તીર્થમાં પ્રવર્તાવેલા નામ વડે સરખાપણાને ભજતી એવા ક્રિયાઓને વિષે પણ ભાષાભાસ જ છે.
વાદી પ્રશ્ન કરે છે કે “એ કુપાક્ષિકોની ક્રિયા શું અકામ નિર્જરાનું કારણ છે? કે અજ્ઞાન કષ્ટ છે?' કહીએ છીએ કે તે ક્રિયા અજ્ઞાન કષ્ટ રૂપ નથી. તેમ અકામ નિર્જરાનું કારણ પણ નથી. પરંતુ તે ક્રિયા ફક્ત ઉઠવા બેસવા આદિ રૂપે છે. અને તે ઉઠવું બેસવું પણ પ્રતિસમય અનંત સંસારનું કારણ છે. જે પૂર્વે કહેલ છે. | ગાથા-૭૭ ||
પૂર્વે કહી ગયેલા પ્રકાર વડે કરીને સિદ્ધાંતનું પણ ભિન્નપણું સિદ્ધ થયે છતે પણ વિશેષ કરીને દષ્ટાંત આપવાપૂર્વક તેનું ભિન્નપણું જણાવવા માટે કહે છે.
निअनिअमयठिइहेऊ अत्थो सव्वेसिं सम्मओ नऽनो। सिद्धंतस्सवि सुद्धो, पाढो वसहुब परतंतो॥७॥ બધાય કુપાક્ષિકોના મતમાં સિદ્ધાંતનો અર્થ, પોતપોતાના મતની સ્થિતિનાં કારણરૂપ હોય છે.
