________________
४८
.
...
.
चारित्रमनोरथमाला ____ अथ कस्य कर्मण उदये कस्य परिषहस्योदयो भवतीत्युच्यते-दर्शनमोहनीयकर्मोदयाद्दर्शनपरिषहः स्यात्, ज्ञानावरणीयकर्मोदये प्रज्ञापरिषहोऽज्ञानपरिषहश्च स्यात्, अन्तरायकर्मोदयेऽलाभपरिषहः स्यात्, चारित्रमोहनीयकर्मोदयाद् १ आक्रोश २ अरति ३ स्त्री ४ नैषेधिकी ५ अचेल ६ याञ्चा ७ सत्कारा एते सप्त परिषहा उत्पद्यन्ते, शेषाः १ क्षुधा २ पिपासा ३ शीत ४ उष्ण ५ दंश ६ चर्या ७ शय्या ८ वध ९ रोग १० तृणस्पर्श ११ मला एते एकादश परिषहा वेदनीयकर्मोदयादुत्पद्यन्ते।
इदमत्र तात्पर्यम् - तत्तत् कर्मणामुदयेन मुनिजीवने परिषहा आगच्छन्त्येव तेषां सहर्ष समतया वा सहनाय जयो-विजयो भण्यते । परिषहाणां सहनं कर्मनिर्जरार्थं मार्गस्थैर्यार्थं च भवति, तान् द्वाविंशतिपरिषहान् दुर्जयत्वात् सैन्यस्योपमा दत्ता । तान् सहमानेनैव लब्धापलब्धवृत्तिशालिना मुनिनाऽज्ञातउञ्छं तदपि न केवलं श्रीमतामेव गृहेषु शोधनीयमपि तु नीचेषु मध्यमेषु गृहेष्वपि भेदभावं विना शोधनीयम् । अस्यां गाथायां परिषहसहनपूर्वकमज्ञातउञ्छशोधनस्य मनोरथो दर्शितः । अण्णायउञ्छकुलके आहार-वस्त्र-वसतिरूपपिण्डस्य
બાવીશ પરીષહમાંથી કયો પરિષહ કયા કર્મના ઉદયથી આવે છે, તે જણાવે છે. ૧. દર્શનમોહનીયકર્મના ઉદયથી દર્શનપરિષહ આવે છે. ૨. જ્ઞાનાવરણીયકર્મના ઉદયથી પ્રજ્ઞા અને અજ્ઞાન પરિષહ આવે છે. ૩. અંતરાયકર્મના ઉદયથી અલાભપરિષહ આવે છે. ૪. ચારિત્રમોહનીયકર્મના ઉદયથી આક્રોશ-અરતિ-સ્ત્રી-ઔષધિકી-અચેલ-યાચના-સત્કારઃ એમ સાત પરિષદો આવે છે. ૫.વેદનીયકર્મના ઉદયથી બાકીના ભૂખ-તરસ-ઠંડી-ગરમીડાંસ-ચર્યા–શધ્યા-વધ-રોગ-તૃણસ્પર્શ અને મલઃ એમ અગિયાર પરિષદો આવે
छ.
સાર એ છે કે – તે તે કર્મના ઉદયથી મુનિજીવનમાં પરિષહ આવે જ છે પણ તેને આનંદપૂર્વક- અદીનપણે સહન કરવા તેને જય-વિજય કહેવાય છે. તે પરિષદને સહન કરતા મુનિએ ભિક્ષા મળે કે ન મળે તો પણ ગોચરી માટે માત્ર ધનવાન કુટુંબોમાં જ કે ઘરોમાં નહિ, પરંતુ ભેદભાવ વગર નીચ-મધ્યમ
