Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
भनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र ९६ अनुगमस्वरूपनिरूपणम्
૨૨ court कपरंमि भावे होज्जा ? ) संग्रहनय मान्य आनुपूर्वी द्रव्य किस भाव वाले हैं ?
उत्तर- (नियमा साइवारिणामए भावे होज्जा ) संग्रहनय मान्य आनुपूर्वीद्रव्य नियम से सादिपारिणामिक भाववाले हैं। (एवं दोन्निवि) इसीप्रकार से दोनों आनुपूर्वी और अवक्तव्यकद्रव्यों के विषय में जामना चाहिये। (अप्पा बहुनस्थि ) राशिगत द्रव्यों में अल्प बहुत्व नहीं माना गया है। क्योंकि इस संग्रहनय में राशिगत द्रव्यों का अस्तित्व व्यवहारनयरूप कल्पना मात्र से ही मान्य हुआ है। तात्पर्य कहने का यह है कि संग्रहनय की दृष्टि अनुपूर्वी द्रव्यों में अनेकत्व काल्पनिक हैं। क्यों कि व्यवहारनय इस बात को स्वीकार करता है कि आनुपूर्वी द्रव्य प्रत्येक अनेक हैं । इसलिये यह अनेकत्व सामान्यरूप आनुपूर्वी श्व की दृष्टि में विलीन के कारण है ही नहीं ।
शंका- यदि यही बात है तो फिर सूत्रकार ने इस संग्रहनय मान्य अनुगम के प्रकरण में "संग्रहस्य आनुपूर्वी द्रव्याणि किं संख्येयानि " आदि बहुवचनान्त पद में आनुपूर्वी द्रव्य को क्यों रखा है ? " आनुपूर्वी -
प्रश्न - ( संगहस्स आणुपुत्री दव्वाई' कयरंभि भावे होज्जा ?) संभनयમન્ય આનુપૂર્વી દ્રન્ગેા કયા ભાવથી યુકત હાય છે ?
उत्तर- (नियमा साइपारिणामिए भावे होज्जा) सग्रहनयसभित मानुपूर्वी द्रव्यो नियमधी ४ सःहिपारियामिङ भाववाणां होय छे. ( एवं दोन्नि वि ) એજ પ્રમાણે સંગ્રહનયસંમત અનાનુપૂર્વી દ્રબ્યા અને અવકતવ્યકદ્રજ્યે પણ નિયમથી જ સાક્રિપારિણામિક ભાવવાળાં હોય છે રાશિગત દ્રવ્યેામાં અપખડુત્વ માનવામાં આવ્યું નથી, હનયમાં રાશિગત દ્રવ્યાનું અસ્તિત્વ વ્યવહાર નયરૂપ કલ્પના માત્રથી જ માન્ય થયુ છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે સંગ્રહનયની દૃષ્ટિએ આનુપૂર્વી દ્રવ્યેામાં અનેકત્વ કાલ્પનિક છે, કારણ કે વ્યવહાર નય એ વાતના સ્વીકાર કરે છે, કે પ્રત્યેક આનુપૂર્વી દ્રવ્ય અનેક છે. અને તે અનેકત્વ સામાન્ય રૂપ આનુપૂર્વી ત્વની દૃષ્ટિમાં વિલીન થઈ જવાને કારણે છે જ નહીં.
( अप्पा बहु नत्थि ) કારણ કે આ સદ્મ
શક-જો એવી હકીકત હોય તે સૂત્રકારે આ સ'ગ્રહનયમાન્ય અનુગ भना अशुभां “ संगहस्त्र आनुपूर्वी द्रव्याणि किं संख्येयानि " इत्याहि हु बयनान्त यहमां भानुपूर्वी द्रव्यने हैम भूभ्यु छे ? " " आनुपूर्वी द्रव्य "
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020966 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 864 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 25 MB |