Yogdrushti Samucchay Part 01

SR No.: 020952
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay
Publisher: Divyadarshan Trust
Publication Year: 1993
Total Pages: 282
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 77

૪૪)
(યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય વ્યાખ્યાનો રહસ્યનું જ્ઞાન, વસ્તુના ઔદંપર્યનું તાત્પર્યનું જ્ઞાન. ઉત્તર એ છે કે એમને તો યોગ “નિષ્પન્ન” દા.ત. “અહિંસા હિતકર' એમ પદાર્થ-નિર્ણય થવા અર્થાત સિદ્ધ થઈ ગયેલ છે, તેથી એમને કાંઈ હવે પર હવે હિંસા અત્યંત ત્યાજય હોવાનો નિર્ણય થાય, ઈચ્છાયોગ આદિ સાધવાનું રહેતું નથી; એટલે અહીં તેમજ “જીવ જે હિંસાના પરિણામમાં પોતાના જે ઇચ્છાયોગાદિનું સ્વરૂપ કહેવાશે એથી એમના પર સ્વભાવથી ખસી વિભાવમાં જાય છે, તે હવે કશો ઉપકાર થવાનો નથી. એ તો સિદ્ધયોગી બની વિભાવમાંથી ખસી આ અહિંસાથી પોતાના ગયા છે. એટલે એમનાથી જે અન્ય અ-સિદ્ધયોગ છે
સ્વભાવમાં આવે,” એવા તાત્પર્યનો બોધ થાય એ અર્થાત જેમને હજી યોગ સાધવાના છે, એમના તત્ત્વજ્ઞાન કહેવાય.
ઉપકાર માટે અહીં ઇચ્છાયોગાદિનું સ્વરૂપ કહેવાય માણસે પોતાની બુદ્ધિનો વિકાસ કરવો હોય તો છે. આ ઉપકાર શો ? તો કે યોગના રહસ્યનો બોધ. આ “શુશ્રષા'થી માંડી આઠમા સોપાન “તત્ત્વજ્ઞાન' ઈચ્છાયોગાદિના તાત્ત્વિક સ્વરૂપનો બોધ એ જ સુધી ચડીને વિકાસ કરી શકે; તેથી આ આઠ સોપાન ઉપકાર થવાનો છે. બુદ્ધિને ઉપકારક છે, ગુણકારી છે, માટે એ આઠને ઇચ્છાયોગાદિના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરાશે એમ બુદ્ધિના ગુણ' કહેવામાં આવે છે.
કહ્યું એમાં એ નિરૂપણ કેવી રીતે કરાશે ? તો કહ્યું ઈહવેચ્છાદિયોગાનાં....” ગાથામાં જે કહ્યું કે વ્યકત' અર્થાત્ સ્પષ્ટપણે નિરૂપણ કરાશે. યોગીઓના ઉપકાર અર્થે ઇચ્છાદિ-યોગોનું સ્વરૂપ પ્રવ- ગમે તેટલું સ્પષ્ટ નિરૂપણ હો, પરંતુ એનો
કહેવાનું છે તેમાં “યોગીઓ' તરીકે પહેલા અહીં પ્રસંગ શો ? પ્રસંગ વિનાનું તો અપ્રસ્તુત પ્રકારના ગોત્રયોગી તો બાદ જ કરી નાખ્યા; કેમ કે ગણાય. એમનામાં આ યોગશ્રવણની લાયકાત જ નથી, ઉવ- અહીં અપ્રસ્તુત નથી; કેમકે મિત્રાદિ આઠ યોગ્યતા જ નથી. પણ તે પછીના યોગ્યતાવાળા બીજા યોગદષ્ટિનો અહીં અવસર જ છે. કારણ કે આ ગ્રંથ જ તથા ત્રીજા પ્રકારના કુલયોગી અને પ્રવૃત્તચક્ર યોગીને આઠ યોગદૃષ્ટિનાં સમુચ્ચયનો છે. એટલે યોગના અહીં યોગીઓ તરીકે લીધા.
પ્રસંગથી ઈચ્છાયોગાદિનું નિરૂપણ થાય એ ત્યારે સવાલ થાય કે “તો પછી શ્રેષ્ઠ એવા જે શાસ્ત્ર-નિરૂપણમાં આવતી પ્રસંગ-સંગતિથી સિદ્ધ છે. ચોથા પ્રકારના નિષ્પન્નયોગ' નામના યોગીઓ છે, તેમને કેમ ન લીધા? એ તો સર્વશ્રેષ્ઠ યોગ્યતાવાળા ગણાય.”