Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
३६६
रामतीर्थविरचितदीपिकासमेता - [२ द्वितीयः प्रपाठकः ]
पमस्येत्याकाशात्मा । एवमु॑पाधिधर्मैः स्वधर्मैश्वाविविक्त आत्मा जीवभावमुपगत इत्यर्थः । तञ्चोक्तं श्वेताश्वतरोपनिषदि - " बुद्धेर्गुणेनाऽऽत्मगुणेन चैव आराममात्र रोsपि दृष्टः" इति ।
ऽप्यव
य एवमविद्याकृतोपाधिमात्मत्वेनोपगतो विस्मृतपरमानन्दनिजस्वभावैः सोऽकृतकृत्यमात्मानं मेन इति तद्वृत्तान्तमाह
स वा एषोऽस्मादन्तरादकृतार्थोऽमन्यतार्थानश्नानीति ।
स वा० अश्वानीतीति । स वा एष पूर्वोक्तोऽकृतार्थोऽकृतप्रयोजनः सन्नस्मादेत - च्छरीरगताद्धृदन्तराद्धृदयस्थानस्थादन्तःकरणाद्धेतुभूतादर्थान्विषयानश्नानि भुञ्जे व्याप्तवानीति वा मन्यत संकल्पितवानित्यर्थः ।
ततः किं वृत्तं तदाह
अतः खानीमानि भित्त्वोदितः पञ्चभी रश्मिभिर्विषयानत्ति ।
अतः ० विषयानत्तीति । यत एवमत इमानि शीर्षण्यानि खानि च्छिद्राणि त्वचं भित्त्वा विदार्योदित उद्गतो गवाक्षेभ्य इवाऽऽलोकः प्राणान्तः करणोपाधिः सन्वक्ष्यमाणैः पञ्चभी रश्मिभिर्विषयाशब्दस्पर्शादीनत्ति भुङ्क्ते व्याप्नोतीत्यर्थः ।
इदानीमस्य लोकसिद्धं विषयानुभवप्रकारमनुवदञ्शरीरादे स्थादिकल्पनां विदधानोऽस्य विषयमोक्षप्राप्तिमार्गयोः स्वातन्त्र्यं दर्शयति
इति बुद्धीन्द्रियाणि यानीमान्येतान्यस्य रश्मयः कर्मेन्द्रियाण्यस्य हया रथः शरीरं मनो नियन्ता प्रकृतिमयोऽस्य प्रतोदोऽनेन
Ε
खल्वीरितः परिभ्रमतीदं शरीरं चक्रमिव मृत्पचेनेदं शरीरं चेतनवत्प्रतिष्ठापितं प्रचोदयिता वैषोऽप्यस्येति ।। ६ ।।
इति बुद्धी ० वैषोऽप्यस्येतीति । इत्येवं विषयान्भुञ्जानस्य यानीमानि प्रसिद्धानि बुद्धीन्द्रियाणि श्रोत्रत्वक्चक्षुर्जिह्वाप्राणाख्यानि तान्यस्य रथिनो हयरश्मयः प्रग्रहाः । कर्मेन्द्रियाणि वाक्पाणिपादपायूपस्थाख्यान्यस्य हया रथवाहाः । शरीरमिदं स्थूलमेव रथः । मनः संकल्पाद्यात्मकं नियन्ता नितरां यन्ता सारथिरित्यर्थः । प्रकृतिः स्वभावः कर्मज्ञानवासना तन्मयस्तद्रूपोऽस्य प्रतोदः कशादिर्वाहननोदनसाधनम् । कथमयं प्रतोद इति तदुपपादयति । अनेनेति । अनेन प्रकृतिमयेन खलु निश्चितमीरितः प्रेरितः परिभ्रमति । किमिदं शरीरं रथः । तत्र दृष्टान्तमाह । चक्रमिवेति । मृत्पचः कुलालस्तेनेरितं चक्रमिवेत्यर्थः । इदं शरीरमित्याद्युक्त्तार्थम् || ६ ||
1
१. मुक्ता । २ क. 'त्रो ह्यव' । ३ क. 'वः कृत । ४ ख. ए३षोऽ । ५ क. भित्त्वोदि ।
६ ख. 'रितं प ं । ७ ग. मृत्यवेने । ८ क. 'स्थान्य' । ९ ग. मृत्यवः कु ।
For Private And Personal
| SR No. | 020851 |
| Book Title | Upnishadam Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hari Narayan Apte |
| Publisher | Anand Ashram Mudranalay |
| Publication Year | 1895 |
| Total Pages | 663 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 13 MB |