Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir
वा.रा.भू.
इह प्रस्तुते कार्य विषये । कृत्यानि उपसंहितमन्त्रिप्रेरितानि कार्याणि । सहसा अचिरेण । अनुप्रधावतः दुर्मन्त्रिषु मन्त्रित्वमनुसरतः। चपलस्य झटितिपदीपक कार्ये प्रवर्तमानस्य राज्ञः। छिद्रं रन्धम् । अन्ये शत्रवः । क्षिप्रं प्रपद्यन्ते स्वीकुर्वन्ति । कथमिव ? द्विजाः पक्षिणः। " दन्तपिप्राण्डजा द्विजाः" इत्यमरः। क्रौञ्चस्यस्कन्दशक्तिविदारितस्य क्रौञ्चाख्यपर्वतस्य। खमिव रन्धमिव । पण्डिताः शत्रवः उत्कोचप्रदानादिना वशीकृतैमन्त्रिभिः कुत्रचिच्चापलकायें राजानं पास
यो हि शत्रुमविज्ञाय नात्मानमभिरक्षति । अवाप्नोति हि सोऽनन् स्थानाच्च व्यवरोप्यते ॥२०॥ यदुक्तमिह ते पूर्व क्रियतामनुजेन च । तदेव नो हितं कार्य यदिच्छसि च तत् कुरु॥२१॥ तत्तु श्रुत्वा दशग्रीवः कुम्भकर्णस्य भाषितम् । भुकुटिं चैव संचके क्रुद्धश्चैनमभाषत ॥२२॥ मान्यो गुरुरिवाचार्यः किं मां त्वमनुशाससि । किमेवं वाक्छूमं कृत्वा काले युक्तं विधीयताम् ॥ २३ ॥
विभ्रमाच्चित्तमोहादा बलवीर्याश्रयेण वा । नाभिपन्नमिदानीं यद्यस्तिस्य पुनः कथाः॥२४॥ प्रापय्य तदेव रन्धमासाद्य अन्तः प्रविशन्तीति भावः ॥ १९॥ एवं कपटवृत्ते शत्रोः स्वरूपापरिज्ञाने राजा विपद्यत इत्याह-यो हीति । यो हि राजा। शवं वञ्चनपरम् । अविज्ञाय मन्त्रव्यवहारादिना अविज्ञाय । आत्मानं च नाभिरक्षति दुर्मविनिरासादिना नात्मानं प्रकृतौ स्थापयति । सोऽनर्यानवा मोति । स्थानात राजासनात् । व्यवरोप्यते प्रच्याव्यते । इयता ग्रन्थेन तव कामव्यसनात् कुमन्त्रिवचनाचेयमापदिति दर्शितम् ॥२०॥२१॥ कुद्ध: सन् धुकुटिम् ऊर्वीकृतभ्रुवं चक्रे । एनमभाषत चेत्यन्वयः ॥ २२॥मान्य इति । हे कुम्भकर्ण ! त्वं मान्यः बहुमानाईः । आचार्यः आचारप्रवर्तकः गुरुरिख मा मान्यमाचार्य सुरुम् । अनुशाससि शिक्षसे । आर्षःशप वैपरीत्यमेवाचरसीत्यर्थः। एवं वचनं तवायुक्तमिति भावः । अफलं चेदं वचन मित्याह किमेवामिति । एवम उक्तप्रकारेण । वाक्छमं कृत्वा, प्रयासैकफलां वाचमुक्त्वेत्यर्थः। किं फलम् ! किमपि प्रयोजनं नास्तीत्यर्थः। नीति कालस्यातीतत्वादिति भावः। काले नयमातीतकाले। यद्युक्तं पराक्रमरूपम्, तत् विधीयतां क्रियताम् ॥२३॥ पूर्वमनालोच्य कृतस्य निमित्तमाहविभ्रमादिति । विभ्रमात् अनीतो नीतिबुद्धया। चित्तमोहात ज्ञानानुदयात् । बलवीर्याश्रयेण बलवीर्ययोराश्रयणेन, गणेति यावत् । यत्काय नाभिपन्न। अन्ये शत्रका प्रपद्यन्ते । कथमिव ! द्विजाः क्रौचस्य स्कन्दशक्तिविवारितक्रौञ्चाल्यस्य पर्वतस्य । खमिव रन्धमिव ॥ १९-२३ । कुम्भकर्णोक्तं दोषमङ्गीकृत्योत्तर
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020795 |
| Book Title | Valmiki Ramayanam Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amar Publication |
| Publisher | Amar Publication |
| Publication Year | |
| Total Pages | 772 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 19 MB |