Valmiki Ramayanam Part 05

SR No.: 020795
Original Sutra Author: N/A
Author: Amar Publication
Publisher: Amar Publication
Total Pages: 772
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 19 MB

Page 250

बा.रा.भू. ॥१२१॥
Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir
हेतुः नतु लङ्काप्राप्तिः । अत एव टङ्कोपरोधायावरोहणं वक्ष्यति ततस्त्विति । पृथिवीं सुवेलकटकभूमिम् । महात्मा महाबुद्धिः । प्रहृष्टरूपः अति शयेन प्रहृष्टः । " प्रशंसायां रूपप्" । लङ्कां लकदेशसुवेलम् । महात्मा महाधृतिरिति द्वितीयमहात्मशब्दार्थः । अभिजगाम आरोहणायेति भावः || ३६ || ३७ ॥ इति श्रीगोविन्दराजविरचिते श्रीरामायणभूषणे रत्न किरीटाख्याने युद्धकाण्डव्याख्याने सप्तत्रिंशः सर्गः ॥ ३७ ॥
स तु कृत्वा सुवेलस्य मतिमारोहणं प्रति । लक्ष्मणानुगतो रामः सुग्रीवमिदमत्रवीत् ॥ १ ॥ विभीषणं च धर्मज्ञमनुरक्तं निशाचरम् । मन्त्रज्ञं च विधिज्ञं च श्लक्ष्णया परया गिरा ॥ २ ॥ सुवेलं साधुशैलेन्द्रमिमं धातुशतैश्चितम्। अध्यारोहामहे सर्वे वत्स्यामोऽत्र निशामिमाम् ॥ ३ ॥ esi rotateष्यामो निलयं तस्य रक्षसः । येन मे मरणान्ताय हृता भार्या दुरात्मना ॥ ४ ॥
न धर्मो न विज्ञातो न तदवृत्तं कुलं तथा । राक्षस्या नीचया बुद्ध्या येन तद् गर्हितं कृतम् ॥ ५ ॥ अथ लङ्कादर्शनार्थं सुवेलारोहणमष्टात्रिंशे स वित्यादिश्लोकद्वयमेकान्त्रयम् । धर्मज्ञत्वादि सुग्रीवस्यापि विशेषणम्। सुवेलो नाम लङ्कासमङ्गता को गिरिविशेषः ॥ १ ॥ विधिज्ञं कार्यज्ञम् ॥ २ ॥ चितं व्याप्तम् । अध्यारोहामहे आरोक्ष्यामः । अयं च समुद्रतरणदिवसवृत्तान्तः पूर्व सङ्घदेणोक्तः, | अद्य सविशेषमुच्यते ॥ ३ ॥ लङ्कामित्यादिश्लोकद्वयमेकान्वयम् । लङ्कालोकने निमित्तमाह-निलयमिति । मे भायैति सम्बन्धः । मरणान्ताय मरण रूपफलाय । तत् प्रसिद्धम् । वृत्तं धर्मशास्त्रविहितस्वकुलाचारः । कुलं स्वकुलातिशयः। एतत्सर्वं भार्यापहरण निवृत्तिहेतुः तन्नासीदित्यर्थः ॥ ४॥ तर्हि केन मतिं चकार सुवेलारोहणेच्छा चकारेत्यर्थः बुद्धिमिति द्वितीयान्तपाठे तु सुवेलारोहणे मति नननात्मिकाम्। बुद्धिं निश्चयात्मिकां चकारेत्यर्थः । यद्वा बुद्धि तात्का लिकरूपां मतिं चकार अर्थनिर्धारणरूप चकारेत्यर्थः । 'अर्थनिर्धारणं मतिः' इति तज्ज्ञाः ॥ ३६ ॥ ३७ ॥ इति श्रीमहेश्वरतीर्थविरचितायां श्रीरामायणतत्त्व दीपिकाख्यायां युद्धकाण्डव्याख्यायां सप्तत्रिंशः सर्गः ॥ ३७ ॥ १ विधिज्ञं कार्यवेदम् ॥ २ ॥ अध्यारोहामहे आरोश्यामहे ॥ ३ ॥ मरणान्ताय मरणरूपफलाये त्यर्थः ॥ ४ ॥ नीचया क्रूरया राक्षस्या राक्षससम्बन्धिन्या बुद्धा हेतुना येन रावणेन धर्मादिकं न ज्ञातं तेन तस्कुलं गर्हितमिति सम्बन्धः ॥ ५-१२ ॥ स०- मरणान्ताय मरणेन रक्षः कुलस्य सहितोऽन्तो नाशः स्वस्य तस्मै ||४|| वृतं सदाचाराम राक्षस्या राक्षस तत्रापि नीचा विभीषणं सुगनी कर्तनियमुक्तिः ॥ १॥
टी.यु.कॉ.
स० [३८]
॥१२२॥