________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
'१७८
सांख्य दर्शनम् ।
किञ्च। रागं विना नाधिष्ठात्व सिध्यति प्रपत्तौ रागस्य प्रतिनियतकारणत्वादित्यर्थः। उपकार इष्टार्थसिद्धिः। रागस्तत्कटे च्छोति न पौनत्यम् ॥ ६ ॥ नन् वमस्तु रागोऽपोखरे तबाह ।
तद्योगेऽपि न नित्यमुक्ताः ॥७॥ रागयोगऽपि खौक्रियमाणे स नित्यमुक्तो न स्यात् ततश्च ते सिद्धान्तहानिरित्यर्थः। किञ्च। प्रकृति प्रत्य स्वयं प्रकृतिपरिणामभूतेच्छादिना न सम्भवति। अन्योऽन्याश्रयात् । नित्ये च्छादिकं च प्रकृती न युक्त श्रुतिस्मृतिसिहसाम्यावस्थानुपपत्तेः। अत: प्रकारद्वयमवशिष्यते तद्यथा। ऐवयं किं प्रधानशक्तित्व नास्मदभिमतानामिछादीनां साक्षादेव चेतनसम्बन्धात्। किं वायस्कासमणिवत् सविधिसत्तामात्रेण प्रेरकत्वादिति ॥ ७॥ तवाद्यं पक्षं दूषयति।
प्रधानशक्तियोगाचेत् सङ्गापत्तिः ॥८॥ प्रधानशक्तरिच्छादेः पुरुषे योगात् पुरुषस्यापि धर्मसङ्गापत्तिः । तथा च स यत् तत्र पश्यत्यनन्वागतस्तन भवत्यसङ्गो ह्ययं पुरुष इत्यादिश्रुतिविरोध इत्यर्थः ॥८॥ अन्त्य त्वाह।
सत्तामानाचेत् सर्वेश्वर्यम् ॥६॥ अरस्कान्तवत् सविधिसत्तामात्रेण चेचतनैश्वर्य सहि सर्वेषामेव तत्तत्सर्गेषु भोलणां पुंसामविशेषेणैवयमस्मदभिप्रतमेव सिद्धम्। अखिलभोक्तसंयोगादेव प्रधानेन महदा. दिसनादिति। ततक एवेश्वर इति भवसिद्धान्तहानिरित्यर्थः । ।
For Private And Personal Use Only
