Rugartha Dipika

SR No.: 020610
Original Sutra Author: N/A
Author: Lakshman Sarup
Publisher: Motilal Banarsidass
Publication Year: 1939
Total Pages: 862
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 118

१.१.२६.१. ]
६३
[ I.15.7.
ब्राह्म॑णादिन्द्र॒ राध॑स॒ः पिबा॒ सोम॑मृ॒तूंरनु॑ । तवेद्ध स॒ख्यमस्तृ॑तम् ॥५॥
ब्राह्मणादिन्द्र। ब्राह्मणाच्छंसिनः। सोमम् । इन्द्र ! । पिब । सह । ऋतुभिः । तव । हि। सख्यम्। ऋतुभिर्न विच्छिद्यते ।
यु॒वं दक्षं धृतव्रत॒ मित्रा॑वरुण दूळभ॑म् । ऋ॒तुना॑ य॒ज्ञमा॑शाथे ॥ ६ ॥
युवं दक्षम्। युवाम्। प्रवृद्धम्। धृतकर्माणौ । मित्रावरुणौ !। शत्रुभिर्हिसितुमशक्यम् । यज्ञम् । ऋतुना सह । आनशाथे ।
१२
द्रवि॑णो॒दा द्रवि॑ण॒सो॒ ग्राव॑हस्तासो अध्व॒रे । य॒ज्ञेषु॑ दे॒वमी॑ळते ॥७॥
१४
१३
१५
१६
१७
द्रविणोदाः । द्रविणोदाः । द्रविणसो धनस्य दाता भवति तम् । ग्रावहस्तासः ।
२१
१८
१६ २०
यज्ञषु। देवम्। स्तुवन्ति । यज्ञेष्वध्वर इत्यर्धर्चभेदात् सङ्गतिः । यास्काचार्यस्त्वाह—
१. ब्रह्मशब्देनात्र ब्रह्मवर्गे द्वितीयो ब्राह्मणाच्छंसी कथ्यते . ब्राह्मणाच्छंसिसंबद्धात् Sy. ३. इन्द M.
२. स्तोम् P. ४. धनभूतात्पात्रात् Sy. रावसो धनात् पात्राख्यात् पिब Skt. ५. ऋतुदेवाननुसृत्य Sy. ऋतूनां पश्चाद् ऋतुभिः पीत इत्यर्थः Skt. ६. यस्मात् तव सख्यमस्तृतमहिंसितम् । न कश्चिद् हिंसितुं शक्नोति । स्थिरसख्योऽसि Sk. ७. Mādhava ignores राधसः and
इत् । ८. षष्ठ्यथ प्रथमा । युवयोः Sk. ९. दक्षं बलम् Sk. १०. स्वीकृतकर्माणौ Sy. व्रतमिति कर्मनाम । धृतानि सर्वकर्माणि स्वकर्माणि वा याभ्यां तौ धृतव्रतौ सर्वकर्मणां हेतुभूतौ स्वकर्मणां वा Sk. ११. शशत्रुभिरहिंसितु० P.
शत्रुरहिंसितम्यशक्यं M. दूळभं दुर्दहं शत्रुभिर्दग्धुं विनाशयितुमशक्यम् Sy. दूळभम् । दघ्नोतेर्वधकर्मण एतद्रूपम् । दुर्हणम् । युवयोर्बलं न कश्चिदपि जेतुं शक्नोति Sk. १२. आशाथे व्याप्नुथः .
. अशू व्याप्तौ Sy. व्याप्नुतः Sk. १३. द्रविणोदाः कस्मात् । धनं द्रविणमुच्यते । यदेनमभिद्रवन्ति । बलं वा द्रविणम् । देनेनाभिद्रवन्ति । तस्य दाता द्रवि
गोदाः... द्रविणोदा यस्त्वम् । द्रविणस इति द्रविणसादिन इति वा । द्रविणसानिन इति वा । द्रविणसस्तस्मात्पिबत्विति वा । यज्ञेषु देवमीळते । याचन्ति स्तुवन्ति वर्धयन्ति पूजयन्तीति वा । तत्को द्रविणोदाः ? इन्द्र इति क्रोष्टुकिः । स बलधनयोर्दातृतमः । तस्य च सर्वा बलकृतिः । N. 8.2. Omitted by D. M. धनप्रदं...
यद्वा धनप्रदोऽग्निः सोमं पिबत्विति शेष: Sy. द्वितीयार्थे प्रथमा । द्रविणोदसम् Sk. १५. धनार्थिनः Sy. १६. Omitted by P. D. १७.
अभिषवसाधनपाषाणधारिणः Sy. गृहीताभिषवग्रावाण ऋत्विजः Sk. १८. अध्वरेऽग्निष्टोमे प्रकृतिरूपे यज्ञेषु विकृतिरूपेषूक्थ्यादिषु च Sy. अध्वरशब्दोऽत्र ध्वरते हिंसाकर्मणः क्रियाशब्दो न यज्ञनाम । व्यत्ययेन चैकवचनम् । साद्गुण्याद् रक्षआदिभिरहिंसितेषु यज्ञेषु । अथवा अध्वरशब्दः समस्तज्योतिष्टोमादिवचनः । यज्ञशब्दस्तदवयवभूताभ्यासविशेषवचनः । ज्योतिष्टोमादावध्वरे येsभ्यासविशेषाख्या यज्ञाः Sk. १६. S. adds अनयोः between इति and अर्धर्च० २०. ०भेदास्त P. २१. यास्कस्त्वाह S. M.
१४.