________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आकम्पयन्ति
आकार
स्वर,
आकम्पयन्ति आ +vकम्प के प्रेर. का वर्तः, प्र. पु., ब. व. [आकम्पयन्ति], हिलाते हैं, चञ्चल बना देते हैं - नाकम्पयन्ति सकलापि च लोकधम्मा, चित्तं सदापगतपापकिलेससल्लं, तेल. 95; - म्पित त्रि., भू. क. कृ. [आकम्पित], हिला दिया गया, चञ्चल या अस्थिर बना दिया गया- पब्बता समनादिसु, मही पकम्पिता अह
जा. अट्ठ. 7.372, पाठा. पकम्पिता.. आकर पु., [आकर, शा. अ. खान, खदान - आकरो रतनुप्पादनाय, मि. प. 322; 'सुवण्णायतनरजतायतनन्तिआदीसु आकरो, ध. स. अट्ठ. 186; गुणानं आकरो वीरो, अप. 2.161; ला. अ. 1. उत्पत्ति-स्थल, उद्भव-स्थल - ... एवरूपानं पण्डितानं आकरस्स उद्वानहानभूतस्स ..., जा. अट्ठ. 6.290; ला. अ. 2. क्षेत्र, किसी वस्तु में समृद्ध क्षेत्र - चक्खु फस्सायतनन्ति
सुवण्णादीनं सुवण्णादिआकरो विय ... इमेहि सत्तहि विज्ञाणेहि सहजातानं सत्तन्न फस्सानं समुट्ठानद्वेन आकरोति
आयतनं, अ. नि. अट्ट, 2.157; स. उ. प. के रूप में इत्था., कमला., गन्था., गुणा., इरिता., धना., पमुखा., मकरा., मोक्खा., रतना., सब्बा., सुवण्णा. के अन्त. द्रष्ट.. आकरट्ठ पु.. तत्पु. स. [आकरार्थ], खान या खदान का अर्थ, उत्पत्ति-स्थान का आशय - द्वेन तृ. वि., ए. व. - फस्सायतनानीति विपाकफस्सानं आकरटेन आयतनानि, अ. नि. अट्ठ. 2.156. आकरुप्पन्न त्रि., तत्पु. स. [आकरोत्पन्न], खान में उत्पन्न, खदान से प्राप्त - न्नं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - ततो
आकरुप्पन्न, ततो किञ्चि, .... वि. व. अट्ठ. 10. आकळार त्रि.. [आकडार], थोड़े से या कुछ कुछ भूरे रंग वाला – रो पु., प्र. वि., ए. व. - ईसक उण्हं कदुण्हं,
पनायको, ... आकळारो, आबद्धो, मो. व्या. 3.13. आकस्स/आकास पु.. [आकर्ष]. शा. अ. अपनी ओर
खींचने वाला चुम्बक, ला. अ. तृष्णा - सो प्र. वि., ए. व. - तण्हा हि रूपादीनं आकासनतो आकासो ति वच्चति, महानि. अट्ठ. 353; पाठा. आकासो. आकस्सन नपुं.. [आकर्षण], अपनी ओर खींचना, खिंचाव
- तो प. वि., ए. व., उपरिवत्. आकस्सति/आकासति आ +vकस का वर्त., प्र. पु., ए. व. [आकर्षति], अवकृष्ट करता है, अपनी ओर खींचता है, अपने पास खींच कर ले जाता है - याय तण्हाय रूपं आकस्सति समाकस्सति गण्हाति परामसति... तंकारणा
आकासं वुच्चति तण्हा, महानि. 319; "आकासती ति "आकस्सतीति च दुविधो पाठो, महानि. अट्ठ, 353. आकार' पु., [आकार], वर्णमाला मे दीर्घ मात्रा वाला 'आ' स्वर, प्रायः व्याकरणविवेचनों के सन्दर्भ में प्रयुक्त - अ एव अकारो, एवं आकारो, ... लकारो, क. व्या. 606; अन्तोकरणत्थो हि अयं आकारो, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).66; - लोप पु., तत्पु. स. [आकारलोप], 'आ' स्वर का लोप - पो प्र. वि., ए. व. - पदातवेति पआदातवे सन्धिवसेन आकारलोपो
वेदितब्बो, जा. अट्ठ. 1.188.. आकार- पु., आ + कर से व्यु., क्रि. ना. [आकार], शा.
अ. अच्छी तरह से करना, ला. अ. 1. संकेत, इशारा, निशानी, चेहरे का रंग-ढंग, जिस से मनुष्य के भीतरी विचारों तथा मनोवृत्ति का पता लग सके, मानसिक भावों को प्रकाशित करने वाली शारीरिक चेष्टा या हावभाव - रो प्र. वि., ए. व. - आकारो त्विङ्गितं इङ्गो, अभि. प. 764; - रं द्वि. वि., ए. व. - अयं हत्थादीनं आकारो चक्खुवि य्यो होति, ध. स. अट्ट, 128; तस्साकारं विदित्वान, तत्थाहोसि कुतूहलं. म. वं. 30.23; ... थेर पुनप्पुनं ववत्थापनत्थाय आकारमकासि, म. वं. टी. 495 (ना.)-- रेन तृ. वि., ए. व. - तत्थं ठितं भागिनेय्यं, आकारेन निवेदयि, म. वं. 31.51; ... एकेन कायविकारेन जानापयी ति अत्थो, म. वं. टी. 527 (ना.); ला. अ. 2. लक्षण, खास पहचान कराने वाला चिह्न, विशेषता, प्रभेदक तथ्य, गुण - तो प. वि., ब. व. - आकारतो च वोकारतो च आसयज्झासयरस अधिमुत्तिसमन्नागतानं, पेटको. 190; - रा प्र. वि., ब. व. - ते हि ते, गहपति, आकारा, ते लिङ्गा, ते निमित्ता यथा तं गहपतिस्साति, म. नि. 2.24; ... गिहिव्यञ्जनानि तस्स गिहिभावं पाकटं करोन्तीति आकारा, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.28; ... आकारा वुच्चन्ति वेदनादीनं अञमज असदिससभावा, दी. नि. अट्ट. 2.81; - रेहि त. वि., ब. व. - येहि आकारेहि येहि लिङ्गेहि येहि निमित्तेहि पाराजिकस्स धम्मस्स अज्झापत्ति होति, तेहि आकारेहि तेहि लिङ्गेहि तेहि निमित्तेहि .... चूळव. 402; येहि ... एत्थ मग्गेनमग्गपटिपादनादीसु आकारादिसा वेदितब्बा, चूळव. अट्ठ. 123; ला. अ. 3. रूप, शक्ल-सूरत, आकृति, मुखाकृति, चेहरा, आकार - रो प्र. वि., ए. व. – आकारो कारणे वुत्तो सण्ठाने इङ्गितेपि च, अभि. प. 981; धम्मसंवेगवसेनपि अयमाकारो लभतेव, उदा. अट्ठ. 3.;रं द्वि. वि., ए. व. - पीठसप्पी... जो आकारं अत्वा
For Private and Personal Use Only