________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आकार
आकार
... पतिट्ठापेसि, पे. व. अट्ठ. 247; तस्मिं पन गेहे गेहसामिनी इत्थि सद्धा पसन्ना थेरस्स आकारं सल्लक्खेत्वा.... वि. व.. अट्ठ. 21; ला. अ. 4. अवस्था, स्थिति, दशा, प्रकृति - रं द्वि. वि., ए. व. - तस्मिं वारे अक्कन्तपदानञ्च धनुदण्डस्स च जियाय च सरस्स च आकारं परिगण्हेय्य, विसुद्धि. 1.145; आकारन्ति धनुजियासरानं गहिताकारं विसुद्धि. महाटी. 1.164; - रा प्र. वि., ब. व. - सूदेन विय च
आकारा परिग्गहेतब्बा, विसुद्धि. 1.145; - रे द्वि. वि., ब. व. - एवमयम्पि अधिगतक्खणे भोजनादयो आकारे गहेत्वा ... होति, विसुद्धि. 1.145; पुब्बे झानस्स अधिगतक्खणे किच्चसाधके भोजनादिगते आकारे, विसुद्धिमहाटी.. 1.165; - तो प. वि., ए. व. - जीरणताति इमिना आकारतो, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).224; ला. अ. 5. कारण, हेतु, प्रयोजन, अभिप्राय - रो प्र. वि., ए. व. - आकारो कारणे वुत्तो सण्ठाने इङ्गितेपि च, अभि. प. 981; - रा ब. व. - के पनायस्मतो आकारा, के अन्वया, येनायस्मा एवं वदेसि, म. नि. 1,400; आकाराति कारणानि, अन्वयाति अनुबुद्धियो, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(2).280; ... अञा सब्बापि पजा इमस्स कतस्स आकारमत्तम्पि न जा न जानिस्सन्ति, जा. अट्ठ. 5.212; ला. अ. 6. तरीका, प्रभेद, साधन, धर्मोपदेश की पद्धति या प्रकार (परियाय), अनुव्यञ्जन – रो प्र. वि., ए. व. - आकारो जानितब्बोति सङ्घो आकारतो जानितब्बो, परि. 316; सो च एवं भद्दको आकारो न सम्मा अप्पणिहितत्तनो पुब्बे अकतपुञस्स वा होति, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).9; - रं द्वि. वि., ए. व. -... "अक्कोच्छिमान्ति आदिक आकारं ये उपनरहन्ति, जा. अट्ठ. 3.432; नानुव्यञ्जनग्गाहीति किले सानं अनु अन ब्यजनतो ... हत्थपादसितहसितकथितविलोकितादिभेदं आकारं न गण्हाति, विसुद्धि. 1.20; - रेन तृ. वि., ए. व. - सब्बञ्जुभासितम्पि पटिक्खिपित्वा सस्सतो लोको इदमेव सच्चं मोघमञन्ति इमिना आकारेन अभिनिविसतीति इदंसच्चाभिनिवेसो, ध. स. अट्ठ. 401; - स्स ष. वि., ए. व. - ... आणुप्पादनादिनो आकारस्स दस्सनत्थं.... विसुद्धि. 1.262; - रे सप्त. वि., ए. व. - भगवता धम्म देसितं आजानामी तिआदीसु आकारे, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).5; - रा प्र. वि., ब. व. - येसं ते येव सद्धादयो आकारा सुन्दरा, ते स्वाकारा, स. नि. अट्ठ. 1.176; - रानं ष. वि., ब. व. - इमेसहि चतुन्नम्पि आकारानं अञ्जतरम्पि करोन्तेन गहितंयेव होति सरणगमनं.
अ. नि. अट्ठ. 2.17; - रेसु सप्त. वि., ब. व. - तथट्ठादीसु द्वादससु आकारेसु विसु विसु एकेन सङ्गहो... एकसङ्गहता, पटि. म. अट्ट, 1.39; - रेहि तृ. वि., ब. व. - रूप अरूपस्स ... एकादसहि आकारेहि पच्चयो होति, अभि. अव. 176; दसहाकारेहि मनसिकारकोसल्लं इच्छितब्बन्ति, विभ. अट्ठ.53; ला. अ. 7. पक्ष, तथ्य, संघटक अंग, अन्तर्निर्विष्ट भाग – रा प्र. वि., ब. व. - ये पास आकारा सासने निदिहा, पेटको. 193; क. ज्ञान दर्शन के उदय में हेतुभूत बारह तथ्य - रानं ष. वि., ब. व. - ... द्वादसन्नं आकारानं वसेन उप्पन्नञाणसङ्घातं दस्सनं, स. नि. अट्ठ. 1.327; ख. प्रज्ञा, चित्त, स्मृति आदि के प्रभेद - रेहि तृ. वि., ब. व. - ... यजमानस्स सोळसहाकारेहि चित्तं सन्दरसेसि, दी. नि. 1.123; 'सत्तरसहाकारेहि, महाराज, सति उप्पज्जतीति, मि. प. 86; ग. प्रतीत्यसमुत्पाद के बीस आकार या अङ्ग - तो प. वि., ए. व. - ... वीसताकारं तिसन्धिं पटिच्चसमुप्पादं सब्बाकारतो जानाति, विसुद्धि. 1.192; आकारतो ति सरूपतो अवृत्तापि तस्मिं तस्मिं सङ्गहे आकिरीयन्ति अविज्जासङ्घारादिग्गहणेहि पकासीयन्तीति आकारा, अतीतहेतआदीनं वा पकारा आकारा, ततो आकारतो, विसतिविधा होन्ति अतीतेहेतुपञ्चकादिभेदतो, विसुद्धि. महाटी 1.210; घ. शरीर के बत्तीस भाग - रो पु., प्र. वि., ए. व. - ... अज्झत्तकेसादिको द्वत्तिसाकारो कायो वुत्तो, उदा. अट्ठ. 153; ङ. धातुओं के बयालीस आकार - रेहि तृ. वि., ब. व. - द्वा चत्तालीसाय आकारेहि एवं वित्थारेन धातुयो सभावतो उपलक्खयन्तो ..., नेत्ति. 63; च. इन्द्रियों के चौसठ प्रकार - रेहि तृ. वि., ब. व. - चतुसट्टिया आकारेहि... खये जाणं पटि. म. 3; चतुसट्ठिया आकारेहीति अट्ठसु मग्गफलेसु एकेकस्मिं अट्ठन्न - अट्ठन्नं इन्द्रियानं वसेन चतुसट्ठिया आकारेहि, पटि. म. अट्ठ. 1.45; 8. विभाग, खण्ड, अंग, संशोधन, छ प्रकार के व्यञ्जनपदों (अक्खर, पद, व्यञ्जन, आकार, निरुत्ति एवं निद्देस) में एक - तेसं नो, भन्ते, आयस्मता महाकच्चानेन इमेहि आकारेहि इमेहि पदेहि इमेहि ब्यञ्जनेहि अत्थो विभत्तोति, म. नि. 1.162; इमेहि आकारेहीति इमेहि कारणेहि पपञ्चुप्पत्तिया पाटियेक्ककारणेहि चेव वट्टविवट्टकारणेहि च, म. नि. अट्ट. (मू.प.) 1(1).392; - अकोविद त्रि. कारण एवं अकारण का ज्ञान न रखने वाला -- दो पु., प्र. वि., ए. व. - वत्थु विपत्तिं आपत्ति, निदानं आकारकोविदो पुब्बापरं न जानाति, परि. 313; तत्थ आकारअकोविदोति कारणाकारणे अकोविदो,
For Private and Personal Use Only