________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आरोहणीय
199
आरोहपरिणाह
चढ़ने का काम अथवा उपयोगिता - च्वं प्र. वि., ए. व. - पुप्फिते पारिच्छत्तके आरोहणकिच्चं... नत्थि, दी. नि. अट्ठ. 2.217; - निस्से णि स्त्री., तत्पु. स. [आरोहणनिःश्रयणी/निःश्रेणि], ऊपर जाने हेतु प्रयुक्त सीढ़ी-णि प्र. वि., ए. व. - आरोहणनिस्सेणि सतसहस्सं. जा. अट्ठ. 7.237; - सज्ज त्रि., तत्पु. स., चढ़े जाने हेतु सज धज कर तैयार - ज्जो पु., प्र. वि., ए. व. - रथो कुमारं पदक्खिणं कत्वा आरोहनसज्जो हुत्वा अठ्ठासि, स. नि. अट्ठ. 2.166; - ज्जं पु., द्वि. वि., ए. व. - रथं निवत्तेत्वा सीहपञ्जरउम्मारे पच्छाभागेन ठपेत्चा आरोहणसज्ज
कत्वा, जा. अट्ठ. 6.125; - ज्जानि नपुं., प्र. वि., ब. व. --- आरोहणसज्जानि कारेत्वा, दी. नि. अट्ठ 1.123. आरोहणीय त्रि., आ + vरुह का सं. कृ. [आरोहणीय], सवारी करने योग्य, चढ़ने योग्य, आरोहण के लिए उपयुक्त - यो पु., प्र. वि., ए. व. - कुञ्जरो ... आरोहनीयोति अत्थो, वि. व. अट्ट 26-27; - यं पु., द्वि. वि., ए. व. - अजातसत्तु ... आरोहणीयं नागं अभिरुहित्वा, दी. नि. 1.44; आरोहणीयन्ति आरोहणयोग्ग, ओपगरहन्ति अत्थो, दी. नि. अट्ठ. 1.123; - ये सप्त. वि., ए. व. -- स्वारोहे ति सुखेन आरोहणीये, म. वं. टी. 353(ना.); - रथ पु., कर्म. स. [आरोहणीयरथ], चढ़ने योग्य रथ, सवार होने योग्य रथ - था प्र. वि., ब. व. - राजूनं अरोहनीयरथा, जा. अट्ठ. 5.478; - हत्थी पु., कर्म. स., शाही हाथी, राजा की सवारी वाला हाथी, राजकीय सवारी-त्थी प्र. वि., ए. व. - बोधिसत्तेन हि सद्धिं... राहुलमाता चतस्सो निधिकुम्भियो आरोहनियहत्थी कण्डको छन्नो काळदायीति ..., अ. नि. अट्ठ. 1.229. आरोहता स्त्री., आरोह का भाव., ऊपर की ओर रहने अथवा ऊपर की ओर चढ़ने की स्थिति, द्रष्ट. सुखा. के
अन्त.(आगे). आरोहति आ + रुह का वर्त., प्र. पु., ए. व. [आरोहति],
शा. अ., आरोहण करता है, ऊपर की ओर उठता है, उगता है, ऊपर सवार होता है - पण्णलोणि रुक्खे च गच्छे च आरोहति, पाचि. अट्ठ. 91; ठितिका उद्धं आरोहति, महाव. अट्ठ. 396; - न्ति ब. व. - कण्टकावाटम्पि आरोहन्ति, सुत्तम्पि गाविं आरोहन्ति, म. नि. 2.121; - न्त त्रि., वर्त. कृ. - न्तो पु., प्र. वि., ए. व. - पासादा
ओतरन्तो च आरोहन्तो च, जा. अट्ठ. 2.202; - स्स पु., ष. वि., ए. व. - गिज्झकूटं पब्बतं आरोहन्तस्स
कायकिलमथो, स. नि. 3(1).149; - न्ता पु., प्र. वि., ब. व. - आरोहन्ता विहअन्ति... परिपत्तन्ति, चूळव. 235; - तु अनु०, प्र. पु., ए. व. - आरोहतु मिस्सकनगं जेटमासस्सुपोसथे म. वं. 13.14; - ह म. पु., ए. व. -- आरोह वरपासाद, जा. अट्ठ. 5.174; - थ ब. व. - आरोहथ रथं याम नगरं इति ते ब्रवि, म. वं. 14.42; - हेय्य विधि., प्र. पु., ए. व. - सहायको उपरिपब्बतं आरोहेय्य, म. नि. 3.172; - हिस्सति भवि., प्र. पु., ए. व. - इदं कण्डं दूरं आरोहिस्सति, जा. अट्ठ. 2.73; - हिस्साम उ. पु.. ब. व. - सयनं आरुहिस्सामाति, थेरगा. अट्ठ. 2.373; - हितुं निमि. कृ. - जानामि रुक्खं आरोहितुं, म. नि. 2.32; - हित्वा पू. का. कृ. - रुक्खं आरोहित्वा, म. नि. 2.32; - मानं वर्त. कृ., आत्मने, नपुं.. प्र. वि., ए. व. - इदं कण्डं पन आरोहमानं अम्बपिण्डिवण्ट यावमज्झं कन्तमानं आरोहिस्सति, जा. अट्ठ. 2.73. आरोहन्त पु., व्य. सं., एक प्रमुख महामन्त्री का नाम - न्तो प्र. वि., ए. व. - आरोहन्तो नाम महामत्तो भिक्खूस
पब्बजितो होति, पाचि. 358.. आरोहपरिणाह पु., द्व. स. [बौ. सं., आरोहपरिणाह,
लम्बाई एवं चौड़ाई, ऊंचाई एवं परिधि अथवा विस्तार - हेन तृ. वि., ए. व. - सेय्यथापि, भन्ते, काळपक्खे चन्दस्स
या रत्ति वा दिवसो वा आगच्छति, ... हायति आरोहपरिणाहेन, ... वडति, स. नि. 1(2).183-84; आरोहपरिणाहेनाति दीघपुथुलन्तेन, अ. नि. अट्ठ. 3.288; - स्मिं सप्त. वि., ए. व. - इदमस्स आरोहपरिणाहस्मिं वदामि, अ. नि. 1(1),324-25; आरोहपरिणाहस्मिन्ति अयमस्स उच्चभावो परिमण्डलभावोति वदामीति, अ. नि. अट्ठ. 2.235; - वन्तु त्रि.. [आरोहपरिणाहवत], लम्बाई एवं चौड़ाई वाला, ऊंचाई के अनुरूप परिधि या परिमण्डल से युक्त – वा पु.. प्र. वि., ए. व. - अङ्गपच्चङ्गसम्पन्नो आरोहपरिणाहवा विसद्ववचनो पओ, मग्गे सग्गस्स तिट्ठति, जा. अट्ठ. 6.24; - वती स्त्री., प्र. वि., ए. व. - महासरीरा आरोहपरिणाहवती, थेरगा. अट्ठ. 1.294; - सण्ठानपरिपूरिसम्पन्न त्रि., ऊंचाई, चौड़ाई एवं शारीरिक बनावट की पूर्णता से युक्त, सन्तुलित कद काठी वाला, सुगठित आकार प्रकार वाला-नो पु.. प्र. वि., ए. व. - आरोहपरिणाहसण्ठानपारिपूरिसम्पन्नो द्वत्तिंसवरलक्खणानुब्यञ्जनसमलसङ्कतसरीरो ... भगवा, बु. वं. अट्ठ. 147; - सम्पत्तिता स्त्री॰, भाव., सुगठित एवं उचित अनुपात वाले आकार प्रकार से सम्पन्न होना - ता
For Private and Personal Use Only