________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
-
आयस्मन्त
आयस्मन्त पु०, व्य. सं., राजा साहसमल्ल का एक सेनापति
आथापनेत्वा तं भूपं दुरतिक्कमविक्कमो, आयस्मन्तचमूनाथो से राजकुलवड्डनो, चू, वं. 80.33. आयस्मन्तु त्रि., [आयुष्मत्, बौ. सं. आयुष्मं] बौद्ध भिक्षुओं के लिए प्रयुक्त, सम्मान - सूचक संबोधन या भिक्षुओं अथवा स्थविरों के नाम के पूर्व में प्रयुक्त उपाधि, पूज्य, श्रीमान्, आदरणीय भिक्षु या स्थविर - अथ वा महापरिनिब्बान सुत्तट्ठकथायें "आयस्मातिस्स" इति दीर्घवसेन वुत्तालपनेकवचनस्स दरसनतो... सद्द. 1.146; आयस्मन्तोति पियवचनमेतं गरुवचनमेतं सगारवसप्पतिस्साधिवचनमेतं आयस्मन्तोति, महाव. 131; - स्मा पु०, प्र. वि. / संबो०, ए. व. - आयस्मा खो यस्सत्थाय अगारस्मा अनगारियं पब्बजितो, दी. नि. 1.209; आयस्माति पियवचनमेतं गरुवचनमेतं, स. नि. अ. 2.75; नवकतेरन भिक्खुना थेरतरो भिक्खु "भन्तेति वा "आयस्मा "ति वा समुदाचरितब्बो दी. नि. 2.115; - न्तं पु., द्वि. वि., ए. व. - लाभा नो आवुसो, सुलद्धं नो आवुसो ये मयं आयस्मन्तं तादिसं सब्रह्मचारिं पस्साम एवं अत्थुपेतं व्यञ्जनुपेतन्ति दी. नि. 3.96 - स्मता तृ. वि., ए. व. - राजा मागधो सेनियो बिम्बिसारो सुखविहारितरो आयस्मता गोतमेनाति. म. नि. 1.131; - स्मतो पु, ष. वि., ए. व. - तस्स आयस्मतो उपसम्पदा अहोसि, महाव. 22; 63; 64; 100; - स्मन्ते पु०, सप्त. वि., ए. व. अचिरूपसम्पन्ने आयस्मन्ते रट्ठपाले .... म. नि. 2.259; - स्मन्तो पु., प्र. वि०, ब० व॰ - वदन्तु मं आयस्मन्तो, म. नि. 1. 133; स्मन्ते पु०, द्वि० वि०, ब० व॰ नेवाहं आयस्मन्ते याचिं .... मन्ति, महाव. 63; तेहि पु०, तृ. वि. ब. व. वचनीयोम्हि आयस्मन्तेही ति, म. नि. 1.133; - स्मन्तानं पु०, ष० वि०, ब० व॰ - नु खो आयस्मन्ता नं सुखविहारितरो, म. नि. 1. 131; - स्मन्तेसु सप्त, वि०, ब० व. - इमे आयस्मन्तेसु मेत्तं कायकम्मं पच्चुपट्ठितं, म. नि. 1.270; - स्मन्तो संबो०, ब० व. - किं सङ्घस्स पुब्बकिच्चं ?, पारिसुद्धिं आयस्मन्तो आरोचेथ, महाव. 130.
आयाग 1. पु०, आ + √यज से व्यु [आयाग ], यज्ञ में देय दक्षिणा, देवताओं को देय बलि, आहुति 2. त्रि, यज्ञ की आहुतियों का ग्रहीता, यज्ञ आहुति पीने योग्य, दक्षिणा का पात्र, दान का सत्पात्र गो प्र. वि., ए. व. - आयागोति आयजितब्बो, ततो ततो आगम्म वा यजितब्बमेत्थातिपि आयागो, सु. नि. अट्ठ 2.125; आयागो सब्बलोकस्स, आहुतीनं पटिग्गहो, थेरगा. 566; आयागो सदेवकरस लोकस्स अग्गदक्खिणेय्यताय देय्यधम्मं आनेत्वा
सब्बस्स
www.kobatirth.org
-
151
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आयाचति
-
यजितब्बद्वानभूतो, थेरगा. अट्ठ. 2.166 - गं द्वि. वि., ए. व॰ - वड्डकीहि कथापेत्वा, मूलं दत्वानहं तदा, हट्ठो हट्ठेन चित्तेन, आयागं कारपेसह, अप. 1.88; एकत्तिसे इतो कप्पे, आयागं यमकारयि, अप. 1.88; - स्सष. वि., ए. व. - उदकेहं न मिय्यामि, आयागस्स इदं फलं, अप. 1.88; आयागस्स इदं फलन्ति भोजनसालदानस्स इदं विपाकन्ति अत्थो, अप. अट्ठ. 2.57; वत्थु नपुं तत्पु० स० [आयागवस्तु ], यज्ञ में देय दक्षिणा का सत्पात्र - त्थूनि प्र॰ वि॰, ब॰ व॰ – आयागवत्थूनि पुथू पथब्या, संविज्जन्ति ब्राह्मणा वासवस्स, जा. अट्ठ. 7.51; आयागवत्थूनीति पुञ्ञक्खेत्तभूता अग्गदक्खिणेय्या पथव्या पुथू ब्राह्मणा संविज्जन्ति, जा. अट्ठ. 7.51; - सेट्ठ पु०, कर्म. स. उत्तम यज्ञ-दक्षिणा, यज्ञ में दिया गया उत्तम दान - हि तृ. वि., ब. व. - तस्सेव तेजेन अयं वसुन्धरा आयागसेद्वेहि मही अलङ्कता, दी. नि. 2.126. आयागदायक पु. व्य. सं., एक स्थविर का नाम - वि., ए. व. - इत्थं सुदं आयस्मा आयागदायको थेरो इमा गाथायो अभासित्थाति, अप. 1.88. अयाचक त्रि., [आयाचक], भिखारी याचना करने वाला, विनती या अनुरोध करने वाला, निवेदक, प्रार्थी - को पु०, प्र. वि., ए. व. - सामो... कुमारो कतपुञ... आयाचको सक्को, तिण्णं चेतोपणिधिया... निब्बत्तो, मि. प. 133. आयाचति आ + √याच का वर्त., प्र. पु. ए. व. [आयाचते ], क. प्रार्थना करता निवेदन करता है, देवता का आवाहन करता है अथ सक्को देवानमिन्दो तस्स कुलस्स अनुकम्पाय तं देवपुत्त आयाचति पणिधेहि, मि. प. 133; तस्मा सो ब्रह्मा सब्बेसं तथागतानं आयाचति धम्मदेसनाय,
को प्र०
मि० प० 220; न्ति ब. व. - यतो च चन्दिमसूरिया
उग्गच्छन्ति, यत्थ च ओगच्छन्ति आयाचन्ति थोमयन्ति पञ्जलिका नमस्समाना अनुपरिवत्तन्ती ति? दी. नि. 1.217; आयाचन्तीति "उदेहि भवं चन्दं, उदेहि भवं सूरिया ति एवं आयाचन्ति दी. नि. अट्ठ. 1.302; - चेय्य विधि., प्र. पु. ए. व. - तमेनं महा जनकायो सङ्गम्म समागम्म आयाचेय्य थोमेय्य पञ्जलिको अनुपरिसक्केय्य, स. नि. 2 (2). 299; ख. आर्शीवाद मांगता है, सफलता, सुख एवं समृद्धि हेतु कहता है - न्तीनं स्त्री०, वर्त. कृ., ष. वि., ब. व. - अस्सोसुं भिक्खू... एकच्चानं इत्थीनं ओयाचन्तीन, पारा. 203; ग. प्रणिधान करता है, संकल्प लेता है, प्रण करता है चि अद्य., प्र. पु. ए. व. तुम्हे एवं भेरिं चरापेथ अम्हाकं राजा उपराजकालेयेव एवं आयाचि सचाहं
For Private and Personal Use Only