________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आयत्तमन
150
आयसिक
वशवर्तिता - य तृ. वि., ए. व. - एतमत्थन्ति एतं - पिट्टि मे आगिलायति, तमहं आयमिस्सामी ति, चूळव. परायत्तताय अधिप्पायासमिज्झनसङ्घातं अत्थं विदित्वा .... 340; - मित्वा पू. का. कृ. - सो दण्डकोटिया वा उदा. अट्ठ. 127; - वुत्ति स्त्री., अधीन अथवा आश्रित वल्लिकोटिया वा पंसुचुण्णकेन वा घट्टितो आयमित्वा ... रहने की अवस्था - तो प. वि., ए. व. - नोभयं पनिदं पच्छिन्नगमनो हुत्वा अमित्तवसं याति, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) कस्मा, निस्सयायत्तवृत्तितो, अभि. अव. 721; - दुत्तिक 1(2).36. त्रि., ब. स., अधीन अथवा आश्रित रहने के स्वभाव वाला आयव/आयाव नपुं.. आयु से व्यु. [आयव], वीर्य, - को पु.. प्र. वि., ए. व. - इध निब्बानवज्जो सब्बो पराक्रम, बल, पुरुषत्व - वं प्र. वि., ए. व. - अत्थि सभावधम्मो पच्चयायत्तवृत्तिकोव उपलब्भति, उदा. आयवन्ति अस्थि वीरियं, आयावन्तिपि पाठो, पटि. म. अट्ठ. अट्ठ. 316; - ता स्त्री॰, भाव., पराधीनता - य तृ. 1.272. वि., ए. व. - कारणहि यथा तिट्ठति एत्थ फलं आयवति आ + यु का वर्त.. प्र. पु., ए. व. तदायत्तवृत्तितायाति ठानन्ति वुच्चति, एवं अनवकासोतिपि [आयौति/आयुवाति], क. मिलाता है, गड्डु मड्ड कर देता वुच्चतीति, उदा. अट्ठ. 243; - दुत्तिभाव पु., उपरिवत् - है, बांध देता है, जकड़ देता है - न्ति ब. व. - आयवन्ति वेन तृ. वि., ए. व. - कारणहि यस्मा तत्थ फलं तिट्ठति । मिस्सीभवन्ति सत्ता एतेना ति आयु, सद्द. 2.416; ख. तदायत्तवृत्तिभावेन, तस्मा ठानन्ति वुच्चति, म. नि. अट्ठ. सम्मिलित होता है, क्रियाशील होता है - न्ति ब. व. - (मू.प.) 1(1).109; - तो प. वि., ए. व. - एवं अनवसेसतो अथ वा आयवन्ति आगच्छन्ति पवत्तन्ति तस्मिं सति अरूपाट कामरूपभवस्स तत्थ अभावो वृत्तो होति तदायत्तवत्तिभावतो, गम्मा ति आयु, सद्द. 2.416. उदा. अट्ठ. 317.
आयवन नपुं., आ +/यु से व्यु., क्रि. ना., आपस में मिला आयत्तक त्रि०, आयत्त + क से व्यु०, अधीन, आश्रित - के देना अथवा थाम कर या बांध कर रखना - आयवनडेन पु., सप्त. वि., ए. व. - तस्मा हि जातो वरकम्हि तस्स, आयु, सद्द. 416. आयत्तके मङ्गलचक्कवाले, जिना. 189; - भाव पु.. आयस त्रि., [आयस], लौह धातु से निर्मित, लोहा से बनाया अधीनता, वशवर्तिता, वश्यता - वं द्वि. वि., ए. व. - हुआ - सं नपुं., प्र. वि., ए. व. - आयसं, बन्धनं, ... लोकनाथो इमं दीपं तदा एव अत्तनो आयत्तकभावं दस्सेतुं कापोतं सत्थि, मो. व्या. 4.66; चतुद्वारमिदं नगर आयसं अत्तनो पादमुद्दिकवसेन सुमनकूटनगमद्धनि ठितत्तं एव दळहपाकार, जा. अट्ठ. 4.3; न तं दळ्हं बन्धनमाहु धीरा, अकासी ति अधिप्यायो, म. वं. टी. 88(ना.).
यदायसं दारुजं पब्बजञ्च, स. नि. 1(1).94; - से पु.. आयत्तमन त्रि., ब. स. [आयस्तमन], उत्सुकता से युक्त सप्त. वि., ए. व. - कूटे बद्धोस्मि आयसे, जा. अट्ठ. 4. मन वाला, पीड़ित अथवा व्याकुल मन वाला - ना स्त्री., 373; - साय स्त्री., सप्त. वि., ए. व. -- ... देविया सरीरं द्वि. वि., ब. व. - ता दिस्वा आयत्तमना परिन्ददो, इच्चब्रवी आयसाय तेलदोणिया पक्खिपित्वा ..., अ. नि. 2(1).54%; ...., जा. अट्ठ. 5.390; आयत्तमनाति उस्सुक्कमना स. उ. प. के रूप में अना., काला, सब्बा. के अन्त. ब्यावटचित्ता, जा. अट्ठ. 5.391.
द्रष्ट.. आयनक त्रि., आयन से व्यु. [आयानक], जाने वाला, आयसक्क/आयसक्य नपुं., अ + यस से व्यु. [अयशस्क], चलने वाला, हिलने-डुलने वाला - के नपुं., द्वि. वि., ब. अकीर्ति, अपयश, निन्दा, निन्दनीय अथवा अकीर्तिकर व. - सुखदुक्खे सह आयनके सहाये ति. म. वं. टी. अवस्था - क्यं द्वि. वि., ए. व. - दुब्बणियं 67(ना.).
आयसक्यञ्चुपेन्ति, जा. अट्ठ. 5.17; आयसक्यन्ति गरह, आयमति आ + यम का वर्त०, प्र. पु., ए. व. जा. अट्ठ. 5.18; कोधसम्मदसम्मत्तो, आयसक्यं निगच्छति, [आयच्छति], 1. विस्तार करता है, अपने को फैलाता है, अ. नि. 2(2).234; आयसक्यन्ति अयसभावं अयसो नियसो लम्बा करता है, 2. ऊपर की ओर या वापस खींचता है, होतीति अत्थो, अ. नि. अट्ठ. 3.179. 3. थामता दबाता या रोकता है - मेय्य विधि., प्र. पु., ए. आयसिक त्रि., आयस से व्यु. [आयसिक], लोहा से निर्मित व. - अभिसन्नधातु कुच्छि अञ्जस्मिं अज्झोहरिते भिय्यो __ - को पु., प्र. वि., ए. व. - वरत्ताय बद्धो वारत्तिको आयमेय्य, मि. प. 172; - मिस्सामि भवि., उ. पु., ए. व. आयसिको, पासिको, मो. व्या. 4.29.
For Private and Personal Use Only