________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अज्झेति
72
अज्झोत्थरति
वेदेति च, सु. नि. अट्ठ. 2.153; विविध प्रयोगों के लिये अज्झेतब्ब, अज्झेय्य, अज्झपितब्ब, अज्झापनीय आदि के अन्त. द्रष्ट.. अज्झेति अधि + Vइ, वर्त, प्र. पु., ए. व., शोक करता है, विलाप करता है, शोकपर्याकुल होता है - न सो सोचति
नाज्झति, महानि. 323. अज्झेन नपुं.. [अध्ययन], पढ़ना, वेदपाठ, स्वाध्याय, अE ययन - नं द्वि. वि., ए. व. - अज्झेनं खो, भो गोतम, ब्राह्मणा चतुत्थं धम्म पञ्जपेन्ति, पुञ्जस्स किरियाय, म. नि. 2.423; - नेन तृ. वि., ए. व. - इधेकच्चो जातिया वा गोत्तेन वा ... अज्झेनेन वा ... मानं जप्पेति, विभ. 405, अज्झेनमरिया पथविं जनिन्दा, जा. अट्ट. 7.53, तुल. अज्झयन, अज्झायन, अज्झान परियज्झेन, स. उ. में छन्द०, झान., मन्त. के अन्त. द्रष्ट.; - कुत्त नपुं, अनेक ग्रन्थों का निरर्थक सैद्धान्तिक ज्ञान - अज्झेनकुत्तं परदारसेवना, सु. नि. 245; अज्झेनकुत्तन्ति निरत्थकमनेकगन्थपरियापुणनं. सु. नि. अट्ट, 1.263; पाठा. अज्झेनकुटुं, अज्झेनकुज्ज. अज्झे सति अधि + एस का वर्त., प्र. पु., ए. व. [अध्येषति], कहता है, अनुरोध करता है, विशेष रूप से धर्मोपदेश के लिये प्रेरित करता है - सामं वा धम्म भासति परं वा अज्झेसति, अ. नि. 3(1).6; - न्ति प्र. पु., ब. व. - एतेनेव उपायेन याव सङ्घनवकं अज्झेसन्ति, महाव. 145; - सि अद्य., प्र. पु., ए. व. - अथ खो देवदत्तो ... सारिपुत्तं अज्झोसि, चूळव. 339; - सितुं निमि. कृ. - अनुजानामि, भिक्खवे, थेरेन भिक्खुना सामं वा धम्म भासितुं परं वा अज्झसितुं, महाव. 141; - त त्रि., भू. क. कृ. [अध्येषित], याचित, प्रार्थित, निवेदित, अभ्यर्थित - तो पु., प्र. वि., ए. व. - याचितो याचितो अज्झेसितो अज्झसितो, चूळनि. 177%; एक अज्झसितोपि अप्पं याचितो बहुदायको उळारपुरिसो विय एकाय गाथाय तीणि मङ्गलानि वत्वा, खु. पा. अट्ट, 105. अज्झेसना स्त्री., [अध्येषणा], सत्क्रिया, याचना, निवेदन, आयाचन, अभ्यर्थना, धर्मोपदेशहेतु अनुरोध - अज्झेसना तु सक्कारपुब्बङ्गमनियोजन, अभि. प. 427; - नं द्वि. वि., ए. व. - अज्झेसनं बुद्धसिरिव्हयस्स, थेरस्स सम्मा समनुस्सरन्तो, पारा. अट्ठ. 1.3; अज्झेसनन्ति गरुडानियं पयिरुपासित्वा गरुतरं पयोजनं उद्दिस्स अभिपत्थना अज्झेसना, तं अज्झेसनं,
आयाचनन्ति, सारत्थ. टी. 1.19. अज्झोकास पु., अधि + ओकास, केवल सप्त. वि., ए. व. में ही प्रयुक्त, खुले आकाश के नीचे, खुली जगह में - भगवा
..... अज्झोकासे चङ्कमति, महाव. 20; अज्झोकासे ठपितहि विवटमुखं भाजनं देवे वस्सन्ते किञ्चापि एकबिन्दुना न पूरति, ध. प. अट्ठ. 2.10; अज्झोकासे पटिच्छन्नेन वरहादिना उदकट्ठाने ... गच्छ, जा. अट्ठ. 5.186, - गत त्रि., खुली जगह पर या बाहर गया हुआ - तो पु., प्र. वि., ए. व. - न अज्झोकासगतो रमति, स. नि. 1(2).209. अज्झोकिरन्ति अधि + अव + किर का वर्त, प्र. पु., ब. व. [अभ्यवकिरन्ति], आच्छादित करते हैं, ढकते हैं, विखेरते हैं, चारों ओर विखेरते या फैलाते हैं - अकालपुप्फेहि ...
तथागतस्स सरीरं ओकिरन्ति अज्झोकिरन्ति, दी. नि. 2.104. अज्झोगाळ्ह त्रि., अधि + अव + /गाह, भू, क. कृ. [अध्यवगाढ], अत्यधिक गहरा, अत्यधिक निमग्न, डूबा हुआ, बहुत भीतर तक प्रविष्ट, गम्भीर रूप में निविष्ट - हो पु., प्र. वि., ए. व. - चतुरासीति-योजनसहस्सानि महासमुद्दो अज्झोगाळहो, अ. नि. 2(2).237; - ळहे सप्त. वि., ए. व. - अज्झोगाळहे धुते गुणे, मि. प. 316; - पत्त त्रि., [अध्यवगाढप्राप्त], अत्यधिक भीतर तक प्रविष्ट, बहुत गहराई तक गया हुआ - अञ्जतरस्मिं कुले अतिवेलं अज्झोगाळ्हपत्तो विहरति, स. नि. 1(1).233. अज्झोगाहति अधि + अव + /गाह का वर्त., प्र. पु., ए. व., बहुत गहराई तक प्रवेश करता है, गहरी छान-बीन करता है, गहरी डुबकी लगाता है - खारिविधमादाय अरुञायतनं अज्झोगाहति, दी. नि. 1.88; मोसवज्ज पगाहति ओगाहति अज्झोगाहति पविसतीति, महानि. 111; - गहिं अद्य., उ. पु., ए. व. - खारिभारं गहेत्वान, वनं अज्झोगहिं अहं अप. 1.16; - हितुं निमि. कृ. - न सक्का अप्पेसक्खेहि अज्झोगाहितुन्ति वुत्तं होति, म. नि. अट्ठ (मू.प.) 1(1).119; - हेत्वा पू. का. कृ. - पुरिसो नावाय महासमुई अज्झोगाहेत्वा, मि. प. 97; नदि वा तळाकं वा अज्झोगाहेत्वा न्हायेय्य, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).200. अज्झोत्थरति अधि + अव + Vथर का वर्त, प्र. पु., ए. व. [अध्यवस्तृणाति], ऊपर तक ढक देता है, भरपूर कर देता है, व्याप्त हो जाता है, पराभूत या अभिभूत कर देता है (जलमग्न कर देता है, प्लावित कर देता है) - बहुकत्ता कुसलं सदेवकं लोकं अज्झोत्थरति, मि. प. 273; - रि अद्य., प्र. पु., ए. व. - सकलं राजगहनगरं गन्धेन अज्झोत्थरि ध. प. अट्ठ. 1.239; - रित्वा पू. का. कृ. - उदकेन नं अज्झोत्थरित्वा मारेस्सामि, जा. अट्ट, 1.82; गहितग्गहितानि तूरियानि अज्झोत्थरित्वा निपजिंसु, जा. अट्ठ. 1.71.
For Private and Personal Use Only