________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अज्झोत्थट
73
अज्झोसित
अज्झोत्थट त्रि., भू. क. कृ., आच्छादित, अत्यधिक अभिभूत, - यदनिच्चं तं नालं अभिनन्दितुं नालं अभिवदितुं, नालं चारों ओर से भरा हुआ, बुरी तरह से प्रभावित - तो पु., प्र. अज्झोसितुं, म. नि. 3.47. वि., ए. व. - सो च तेन आसीनो अतिनिविट्ठो अज्झोत्थटो, अज्झोसान नपुं., [अध्यवसान], सांसारिक वस्तुओं के प्रति जा. अट्ठ. 1.347; चतुसहस्सयोजनपरिमाणो पदेसो उदकेन ___ आसक्ति, चित्त का उपादान, छन्द और राग पर आधारित अज्झोत्थटो..... सु. नि. अट्ठ. 2.145; - टं नपुं., प्र. वि., परिग्रहभाव - नं प्र. वि., ए. व. - यो इमेसु पञ्चसु ए. व. - एत्तकं ठानं बुद्धरस्मीहियेव अज्झोत्थटं अहोसि, उपादानक्खन्धेसु छन्दो आलयो अनुनयो अज्झोसानं सो ध. स. अट्ठ. 16; - टस्स ष. वि., ए. व. - अट्ठहि दुक्खसमुदयो, म. नि. 1.251; यो रागो सारागो अनुनयो लोकधम्मेहि फुडस्स अज्झोत्थटस्स चित्तं न कम्पति, खु. ... इच्छा मुच्छा अज्झोसानं ... अयं वुच्चति लोभो, ध. स. पा. अट्ठ. 123; - हदय त्रि., ब. स., भरपूर हृदयवाला - 1065; - नं द्वि. वि., ए. व. - छन्दरागं पटिच्च अज्झोसानं या पु., प्र. वि., ब. व. - पेमेन महोघेनेव अज्झोत्थटहदया अज्झोसानं पटिच्च परिग्गहो, अ. नि. 3(1).210; - लक्खण हुत्वा , ध. प. अट्ठ. 1.157.
क. नपुं., सांसारिक वस्तुओं के प्रति लगाव युक्त रहने का अज्झोपन्न त्रि., अधि + अव/पद का भू. क. कृ., लक्षण या स्वभाव - णेन तृ. वि., ए. व. - सब्बा हि तण्हा अत्यधिक संलग्न, दृढ़ता के साथ आसक्त - न्नो पु., प्र. अज्झोसानलक्खणेन एकलक्खणा, नेत्ति. 22; ख. त्रि., वि., ए. व. - भोगे गधितो मुच्छितो अज्झोपन्नो, स. नि. लगाव युक्त रहने के लक्षण वाला - णा स्त्री., प्र. वि., ए. 2(2).315; - न्ना ब. व. - इमे खो वासेट्ट, पञ्च कामगुणे व. - अज्झोसानलक्खणा तण्हा, नेत्ति. 26; स. उ. प. में तेविज्जा ब्राह्मणा गधिता मुच्छिता अज्झोपन्ना ... परिभञ्जन्ति, अन., एकन्त०, काम., दिट्ठि, भव. के अन्त. द्रष्ट.. दी. नि. 1.222; इत्थिरूपे ... रत्ता गिद्धा गथिता मुच्छिता अज्झोसाय/अज्झोस अज्झोसति का पू. का. कृ. अज्झोपन्ना, अ. नि. 2(1).63; कामगुणेसु... गथिता मुच्छिता [अध्यवसाय, अध्यवस्य], सुनिश्चित करके, सुग्रहीत करके, अज्झोपन्ना, दी. नि. अट्ट, 1.56; स. उ. प. में अनज्झोपन ठीक से विनिश्चय करके - तस्स तं वेदनं अभिनन्दितो के अन्त. द्रष्ट..
अभिवदतो अज्झोसाय तिढतो उप्पज्जति नन्दी, म. नि. अज्झोमद्दति अधि + अव + मद्द का वर्त, प्र. पु., ए. व. 1.338; अज्झोसाय तिकृतीति तण्हाअज्झोसानगहणेन गिलित्वा [अध्यवमर्दति], कुचल देता है, मर्दन करता है, चूर्ण- परिनिट्टपेत्वा गण्हाति, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.2063; विचूर्ण कर देता है - तो पु., प्र. वि., ए. व. - सत्थिं नाभिनन्दति नाभिवदति नाज्झोसाय तिट्ठति, स. नि. उस्सज्जित्वा रथीसंयेव अज्झोमद्दति, अ. नि. 3(1).34. 2(2).164; मि. प. 72; सारत्तचित्तो वेदेति, तञ्च अज्झोस अज्झोमुच्छित त्रि०, अधि + अव + मुच्छ का भू. क. कृ. तिट्ठति, थेरगा. 98; विरत्तचित्तो वेदेति, तञ्च नाज्झोस [अध्यवमूर्च्छित]. पूर्णतया सज्ञाहीन, बेहोश, मूर्च्छित, । तिट्ठति, स. नि. 2(2).81. शोकसंतप्त, शोकाकुल - रत्तिन्दिवं भद्दाय देविया सरीरे अज्झोसित त्रि., अज्झोसति का भू. क. कृ. [अध्यवसित], अज्झोमुच्छितो, अ. नि. 2(1).53.
क. कर्तृ. वा. में - किसी धर्म का अच्छी तरह ग्रहण कर अज्झोलम्बन्ति अधि + अव/लम्ब का वर्त, प्र. पु., ब. व. चुका अथवा विनिश्चय कर चुका, किसी के प्रति सुदृढ़ किसी के ऊपर जाकर लटकते है, अवलम्बित होते आसक्ति रखने वाला, पूर्णतया तल्लीन - ता पु., प्र. वि., या आ पड़ते हैं - महतं पब्बतकूटानं छाया ब. व. - अज्झोसिता असारे कळेवरे अहिन्हारुसङ्घाते. थेरीगा. सायन्हसमयं पथविया ओलम्बन्ति अज्झोलम्बन्ति, म. नि. 472; - तं नपुं., प्र. वि., ए. व. - यं किञ्चि दिळव सुतं 3.204.
मुतं वा, अज्झोसितं सच्चमुतं परेसं. अ. नि. 1(2).30; अज्झोसति/अज्झोसेति अधि + अप + /सो का वर्त, प्र. अस्सुतवतो पुथुज्जनस्स अज्झोसितं ममायितं परामर्ल्ड, स. पु., ए. व. [अध्यवस्यति], विनिश्चित करता है, ग्रहण नि. 1(2).84; ख. कर्म. वा. में - वह आलम्बन या धर्म, करता है, ध्यान-प्रक्रिया में विनिश्चित करता है;-सिस्ससि जिसके प्रति चित्त में दृढ़ आसक्ति है, आसक्ति के साथ भवि०, म. पु.. ए. व., विनिश्चित करोगे, ग्रहण करोगे, ग्रहण किया गया - तं उपरिवत् - अस्सुतवतो पुथुज्जनस्स ध्यान-प्रक्रिया विनिश्चित करोगे - सचे खो त्वं भिक्खु अज्झोसितं ममायितं परामटुं स. नि. 1(2).84; अज्झोसितंयेव पठविं अज्झोसिस्ससि. म. नि. 1.411; - सितुं निमि. कृ. अद्दसं, अनज्झोसितं नाद्दसं. महानि. 304.
For Private and Personal Use Only