________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनल
202
अनवज्ज
कण्हवत्तनी घतासनो धूमकेतु उत्तमाहेवनन्दहो, जा. अट्ठ. अनल्लीनत्त नपुं., भाव. [अनालीनत्व], पूरी तरह लगाव5.57.
रहित रहना, अनासक्तता - सो चित्तेन अनल्लीनत्ता पारं अनल त्रि., निषे., ब. स., असन्तुष्ट, अतृप्त - अनला समुदस्स वसन्तोपि अन्तोयेव होति, जा. अट्ठ. 4.194. मुदुसम्भासा, दुप्पूरा ता नदीसमा, जा. अट्ठ. 2.270; जा. अट्ठ अनल्लीयन त्रि., [अनालीयन], अनासक्त, वह, जो आसक्त 5.448; तत्थ अनला मुदुसम्भासाति मुदुवचनेनपि असक्कुणेय्या, ___ न हो अथवा जो काम भोगों में चिपका हुआ न हो - नेव सक्का सहवाचाय सङ्गहिन्ति अत्थो, पुरिसेहि वा समुक्खेटितोति इदं सुट्ट उत्तासेत्वा अणुसहगतस्सापि पुन एतासं न अलन्ति अनला, मदसम्भासाति हदये थद्धपि अनल्लीयनभावदस्सनवसेन वृत्तन्ति, पारा. अट्ठ. 2.82. सम्भासाव मुदु एतासन्ति मुदुसम्भासा, जा. अट्ठ. 2.270%; अनवकार त्रि., अवकार का निषे., मलरहित, अनुत्पादित, अनलाति तीहि धम्मेहि अलन्ति वचनविरहिता, जा. अट्ठ. अनिरुद्ध, अविलोपित - अवकारीकरित्वा अवकार + 5.449; अनलोति अतित्तो, जा. अट्ठ. 5.50.
Vकर का पू. का. कृ., विलुप्त न करके - पञ्चसु खन्धेसु अनलं निपा., क. अपर्याप्त, अत्यन्त स्वल्प, कम - इदं खो कञ्चि धम्म अनवकारीकरित्वा अस्मीति, म. नि. अट्ठ. अहं, उदायि, अनल न्ति वदामि. म. नि. 2.127; अनलञ्च (मू.प.) 1(1).214. मे अन्तरायायाति, म. नि. 3.42; ख. त्रि., नहीं बनाने योग्य अनवकास/अनोकास त्रि, निषे. ब. स. [अनवकाश घर वाला - अनलन्ति वदामीति अकत्तब्बआलयन्ति वदामि, त्रि.], अतार्किक, अनुपयुक्त, निराधार - अट्ठानमेतं, भिक्खवे, तण्हालयो एत्थ न उप्पादेतब्बोति दस्सेति, अथवा अनलं अनवकासो यं दिट्ठिसम्पन्नो पुग्गलो कञ्चि सङ्घार निच्चतो अपरियत्तं. म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.122.
उपगच्छेय्य, अ. नि. 1(1).38; अनवकासोति पच्चयपटिक्खेपो, अनलंकत त्रि., अलंकत का निषे. [अनलत]. वह, जो अ. नि. अट्ठ. 1.338; - कारी त्रि., अवसर प्रदान न अलंकृत न हो, असन्तुष्ट, अविभूषित - अअमञआभिगिज्झन्ति करनेवाला, मौका न देने वाला - अनधिकरणेन भवितब्ब कामेसु अनलङ्कता, स. नि. 1(1).18; अनलङ्कताति अतित्ता अनवकासकारिना, मि. प. 351, पाठा. अनवसेसकारिना. अपरियत्तजाता, स. नि. अट्ठ. 1.49.
अनवक्कन्त त्रि., अवक्कन्त का निषे., तत्पु. स. [अनवक्रान्त], अनलस त्रि., अलस का निषे०, तत्पु. [अनलस], सक्रिय, अनभिभूत, अपराजित, वश में न किया हुआ - इमे खो ते. उद्योगी, परिश्रमी, साहसी, पराक्रमी -- उट्ठायिकं अनलसं. आनन्द, धम्मा ... अरिया लोकुत्तरा अनवक्कन्ता पापिमता, सीलवतिं दुस्सते भत्ता, उट्ठायिका अनलसा, कि तुम्ह न म. नि. 3.157; अनवक्कन्ता पापिमताति पापिमन्तेन मारेन रोचते पुत्त, थेरीगा. 415-417; तत्थ न दक्खो होति, न अनोक्कन्ता, म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.120; पथवीधातु चे अनलसो, महाव. 89; न अनलसोति उट्ठानवीरियसम्पन्नो न हिद, भिक्खवे, एकन्तदुक्खा अभविस्स ... अनवक्कन्ता होति, महाव. अट्ठ. 261; - ता स्त्री., भाव. [अनलसता], सुखेन, स. नि. 1(2).157. उद्योगपरायणता, वीर्यवत्ता, अनालस्य, सक्रियता - सो अनवगम पु., निषे., तत्पु. स. [अनवगम], अज्ञान, अबोध, ... मेधाविताय अनलसताय च ... ब्राह्मणसिप्पे निष्फत्तिं मो. व्या. 430, 441. पत्तो, वि. व. अट्ठ. 193; ... सब्बकिच्चकरणीयेसु खिप्पं अनवज्ज त्रि., अवज्ज का निषे., तत्पु. स. [अनवद्य], वह, पटिजाननता ... अनलसता ... खु. पा. अट्ठ. 24. जिसमें कुछ भी गर्हणीय या निन्दनीय न हो, निर्दोष, अनल्ल त्रि., अल्ल का निषे., तत्पु. स. [अनार्द्र], सूखा दोषरहित - कतमं अनवज्जबलं ? ... नत्थि किञ्चि हुआ, वह, जो गीला न हो, जो आर्द्र न हो - केस त्रि. वज्जन्ति अनवज्जबलं, पटि. म. 345; चतूहि, भिक्खवे, [अनार्द्रकेश]. सूखे हुए बालों वाला/वाली - अपि न त्वं अङ्गेहि समन्नागता वाचा सुभासिता होति, न दुभासिता, कदाचि करहचि अनल्लवत्था वा भवेय्यासि, अनल्लकेसा वा अनवज्जा च अननुवज्जा च विझून, सु. नि. पृ. 148; ति? उदा. 176; - गत्त त्रि., ब. स. [अनागात्र], सूखे अनवज्जानि कम्मानि, एतं मङ्गलमुत्तमं सु. नि. 266; - क हुए शरीर वाला या अंगों वाला - अनल्लगत्ताव तरन्ति पारं त्रि., [अनवद्यक], उपरिवत् - छेके कुसलसद्दोय, आरोग्ये स. नि. 1(1).197; - वत्थ त्रि.. ब. स. [अनार्द्रवस्त्र], सूखे अनवज्जके, अभि. अव. 3; - कम्म नपुं.. कर्म. स., निर्दुष्ट वस्त्रों वाला - कदाचि करहचि अनल्लवत्था वा भवेय्यासि कर्म, विशुद्ध कर्म, कुशल कर्म - अनवज्जकम्म वुच्चति सुक्क .... उदा. 176.
सुक्कविपाक, महानि. 230; - ता स्त्री., भाव. [अनवद्यता].
For Private and Personal Use Only