Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
५म अध्यायः]
चिकित्सितस्थानम्।
२५६५ त्रिवृतां त्रिफलां दन्ती दशमूलं पलोन्मितम् । जले चतुर्गुणे पक्त्वा चतुर्भागस्थितं रसम् ॥ सर्पिरेरण्डतैलञ्च क्षीरञ्चैकत्र साधयेत् । स सिद्धो मिश्रकस्नेहः सक्षौद्रः कफगुल्मनुत् ॥ कफवातविबन्धेषु कुष्ठप्नीहोदरेषु च। प्रयोज्यो मिश्रकस्नेहो योनिशलेषु चाधिकम् ॥ ३॥
इति मिश्रकस्नेहः।
कल्कीभूतानि दत्त्वा गव्यक्षीरश्च प्रस्थं चतुःशरावं दत्त्वा जलं द्वादशशरावं दत्त्वा घृतपस्थं विपाचयेत्। तत् पक्कं सर्पिः कफात्मकगुल्मादिक हन्ति ॥९२॥
क्षीरषट्पलकं घृतं, पञ्चकोलघृतमित्यन्ये । __ गङ्गाधरः-त्रिवृतामित्यादि। पलोन्मितमिति क्लीवनिर्दिष्टं प्रयोगेन्त्यगतलिङ्गसङ्केत्र प्रयुञ्जीतेति दशमूललिङ्गं प्रयुक्तं, परन्तु त्रिवृतादिषु सर्वत्रैव लिङ्गविपरिणामेनान्वेतव्यं ; तेन त्रितादीनां पञ्चदशानां द्रव्याणां प्रत्येक पलमानं चतुगणे जले पष्टिपलजले पक्त्वा चतुर्भागकभागसंस्थितं पञ्चदशपल. शिष्टं स्थितं रसं काथं सर्पिश्च पञ्चदशपलम् एरण्डतैलश्च पञ्चदशपलं क्षीरश्च पञ्चदशपलम् । भागे ह्यनुक्ते समभागविधानात् । चखायंकल्कान्येकत्र पचेत् । स्नेहावशेषः सिद्धो मिश्रकस्नेहः । सपिरेरण्डतैलयोमेलनान्मिश्रकस्नेहः । शीतीकृतः सत्रौद्रः शीतेऽस्मिन् त्रिंशत्पले मिश्रकस्नेहे मधु पादिकं सार्द्धसप्तपलं प्रक्षिप्य मेलयेदित्यर्थः ॥९३॥
मिश्रकस्नेहः।
___ चक्रपाणिः-निवृतामित्यादौ पञ्चदश पलानि क्वाथ्यानि, तत्र चतुर्गुणं जलं देयं, पलोल्लेखविहितत्वात् पष्टिपलानि भवन्ति । क्षीरमपि साहचर्य्यात् पञ्चदशपलम् । एतदुभयद्वपादस्नेहोऽव वक्तव्यः। किंवा स्नेहसमक्षीरमिति वचनात् स्नेहसमेन क्षीरेण क्वाथेन च पञ्चदशपलेन द्रवेण पञ्चपलः स्नेहः द्रवपादिकः कर्त्तव्यः। जतूकर्णाभिप्रायात् तु उत्क्वाथ्य विवृतादिपञ्चपलात् प्रस्थ. मानोल्लेखने प्रस्थचतुष्टयं जलस्य देयम्। यतस्तेन सामान्येनैवोक्तं तिवृता-दन्ती-त्रिफला-दशमूल. समेनोरुवक तैलम्। सर्पिश्च शृतं पयसा सममुदावर्तशूलादौ ॥ ९३ ॥
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020147 |
| Book Title | Charak Samhita Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Muni Charak, Narendranath Sengupte, Balaichandra Sengupte |
| Publisher | Ranglal Mitra |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1601 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 38 MB |