________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२८श अध्यायः
चिकित्सितस्थानम्।
३४२५ प्राणो रक्ष्यश्चतुभ्योऽपि स्थाने ह्यस्य स्थितिधवम् । स्वस्थानं गमयेदेवं वृतानेतान् विमार्गगान् ॥ ६६ ॥ मूर्छा दाहो भ्रमः शूलं विदाहः शीतकामिता। छईनश्च विदग्धस्य प्राणे पित्तसमावृते॥ ष्ठीवनं चवथूगारो निश्वासोच्छ्राससंग्रहः । प्राणे कफावृते रूपाण्यरुचिहिरेव च ॥ मूर्छायनि च रूपाणि दाहो नाभ्युरसोः क्लमः। ऊर्द्धभ्रंशश्च श्वासश्चाप्युदाने पित्तसंवृते॥ श्रावृते श्लेष्मणोदाने वैवण्यं वाकवरग्रहः । दौर्बल्यं गुरुगात्रत्वमरुचिश्चोपजायते ॥ अतिस्वेदस्तृषा दाहो मूर्छायोऽरतिरेव च। पित्तावृते समाने स्युरुपतापस्तथोष्मणः ॥ अस्वेदो वह्निमान्यञ्च रोमहर्षस्तथैव च ।
कफावृते समाने स्युर्गात्राणाञ्चातिशीतता॥ आवृतं समानन्तु शमयेत्, एवमावृतं व्यानमूर्धानुलोमशमनस्त्रिधा योजयेत् । आवृतः प्राण तुभ्यौं रक्ष्यः। अस्य हि स्थाने स्वस्थाने ध्र वं स्थितिः कार्यो। एवं वृतानेतान् विमागेगान् स्वस्थानं गमयेत् ॥ ६९॥ .. गङ्गाधरः-प्राणादीनां प्रत्येकं पित्ताद्यावरणमाह-मूर्छ त्यादि। पित्तसमाते प्राणे मूर्छादयः स्युः। ष्ठीवनमित्यादि। कफाटते प्राणे ष्ठीवनादयः स्युः। मूच्र्छत्यादि। उदाने पित्तसंटते मूर्छाद्यानि पूर्वोक्तानि मूर्छा. दाहभ्रमादीनि। आत इत्यादि। उदाने श्लेष्मणाटते वैवादयः स्युः । अतिस्वेद इत्यादि। समान पित्तामृतेऽतिस्वेदादयः स्युः। अस्वेद इत्यादि। देहमध्यं कुर्यादित्यर्थः । विधा व्यानन्तु योजयेदिति ऊई मधो मध्ये त्रिधा योजयेत् । प्राणो रक्ष्यः स्थाने एवं पालनीयः । चतुभ्यं इत्यनेन इतरेभ्यःकुतोऽयं विशेषरक्षणीय इत्याह-स्थाने त्वस्य स्थितिधं वेति। अस्य प्राणस्य स्थाने चेति सम्यगवस्थाने सति स्थिति वनरूपा ध्रुवा ॥ ६९ ॥
चक्रपाणिः-प्राणादीनां पित्तेन कफेन तथा पित्तकफाभ्यां चावरणलक्षणान्याह-मूर्छा दाहो
For Private and Personal Use Only
