________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
मतल्लिका
मतल्लिका (स्त्री०) [मत मति अलति भूषयति मत्+अक् + ण्वुल् ] ० प्रशस्त, उत्तम, सर्वोत्कृष्ट । (जयो० १४/१७) 'मतल्लिकामचर्चिका प्रकाण्डमुद्धतल्लजौ (जयो०वृ० १४/१७) 'प्रशस्त वाचकान्यमून्ययः शुभावहो विधि : ' इत्यमरः (जयो०वृ० १४/१७) मतल्ली देखो ऊपर।
मताभिमानी (वि० ) अपने अपने मत के अभिमानी। निर्देष्टुमुद्यतमना न मनागिदानीं सङ्कोचमञ्चति किलातममताभिमानी। (वीरो० २२/२३)
मतिः (स्त्री० ) [ मन्+ क्तिन्] ०बुद्धि, धी, प्रज्ञा, मेधा । मननं मति:
० ज्ञान, समझदारी |
० अनुमति। (जयो० ३/८५)
० विचारधारा - प्रवर्तते किञ्च मतिर्ममेयम् । (जयो० १/ २३) 'मम ग्रंथकर्तुरियं मतिर्विचारधारा' (जयो०वृ० १/ २३) ० सोचना, विचार करना - नयेदिति न मे मतिः' (सुद० १३६)
० मन, हृदय ।
० सम्मति, विश्वास, श्रद्धा ।
० कल्पना, भाव, परिबोध ।
० अभिप्राय, योजना, प्रयोजन | ० प्रस्ताव निर्धारण ।
०सम्मान, प्रतिष्ठा, आदर।
० अभिलाषा, इच्छा, कामना। ० सलाह, परामर्श |
मतिकेन्द्रः (पुं०) बुद्धि भाग, ज्ञानकेंद्र। (जयो० ९ / ३४ ) मतिगर्भ (वि०) प्रज्ञावन्त, धीमान ।
० बुद्धिमान, प्रज्ञाशील ।
० चतुर ।
मतिजिना ( स्त्री०) वृषभदास की सेठानी जिनमति । (सुद०२/४) मतिज्योति : (स्त्री०) बुद्धि प्रकाश ।
मतिज्ञ (वि०) बुद्धिवान् ।
८०८
मतिदा ( वि०) बुद्धि प्रदाता ।
मतिज्ञानं (नपुं०) बुद्धिजन्यज्ञान, ज्ञान के भेदों में प्रथम मतिज्ञान इन्द्रिय और मन से होने वाला ज्ञान । पञ्चभिरिन्द्रियैर्मनसा च यदर्थग्रहणं तन्मति ज्ञानम्। ( धव० १ / ३५४) तदिन्द्रियानिन्द्रियनिमित्तम् । (त०स० १ / १४ )
मतिदानी (वि०) बुद्धिदाता ।
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मतिदोषः (पुं०) बुद्धिदोष । मतिधर (वि०) बुद्धिमान ।
मतिनन्दी (वि०) बुद्धि से आनन्द करने वाला। मतिनाथः (पुं०) बुद्धिवादी । (जयो० ४/४१) मतिपूर्व (वि०) यथेच्छ, साभिप्राय ।
मतिपूर्वं (अव्य०) स्वेच्छा से अभिप्राय सहित, प्रयोजन से। मतिपूर्वकं (अव्य०) प्रयोजन से, स्वेच्छा से | मतिप्रकर्षः (पुं०) चतुराई, श्रेष्ठता । मतिभेदः (पुं०) विचार भिन्नता । मतिभ्रमः (पुं०) व्यामोह, मानसिक भ्रम ।
मतिमान् (वि०) बुद्धिमान, ज्ञानी। (सुद० २/४९, सुद० ११०) तज्जयाय मतिमान् धृतयुक्तिरिस्तु सैव खलु सम्प्रति मुक्तिः । (सुद० ११०) गतमनुगच्छति यतोऽधिकांश: सहजतयैव तथा मतिमान् स।।
२५/७३)
० नारिकेल तरु |
अन्याननुकूलयितुं कुर्यात्स्वस्य सदाऽऽदर्शमयीं चर्याम् ॥ मतिर्धुत: (पुं०) पागल, बुद्धि रहित । (सुद० ९/२) (वीरो०
१०/३९)
मतिर्हता (वि०) बुद्धिभ्रष्ट । (समु० ७/१४) मतिविपर्यासः (पुं०) व्यामोह, मानसिक भ्रम | मतिविभ्रमः (पुं०) उन्माद, पागलपन, मन में संशय ।
मतिशालिन् (वि०) बुद्धिमान् ।
मतिहीन ( वि०) मूर्ख, अज्ञानी ।
मतिसन्निवेशः (पुं०) बुद्धि रचना। (जयो० १ / ६२ )
मत् स्वीकृत (जयो० २/७५)
मत्क (वि० ) [ अस्मद् + कन्] मेरा, हमारा, मेरे । (सुद०४/२९) मत्कुणः (पुं० ) [ मद्+क्विप्, कुण+क] खटमल । (जयो०
मत्तगमन:
०छोटा हस्ति, बिना दांत का हाथी । ० भैंस |
मत्कुणं (नपुं०) जंघाओं का कवच ।
मत्त (भू०क०कृ० ) [ मद्+क्त] ०उन्मत्त, मदहोश, मदोन्मत्त। ० पागल, विक्षिप्त, अहंकारी।
For Private and Personal Use Only
मत्तः (पुं०) पागल व्यक्ति, उन्मत्त ।
० कोयल ।
० भैंसा |
० धतूरे का पौधा ।
मत्तगमन: (पुं०) अलसगति, स्त्री की चाल । ०उन्मत्त गति ।