SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 95
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org अभियुज् विज्ञ, प्रज्ञावन्त । ३. आक्रान्त, प्रहार, विघात । ४. प्रतिवादी, प्रतिपक्षी । 'वयोभियुक्तेयमहो नवा लता' (जयो० ५/८८) उक्त पंक्ति में 'अभियुक्त' का अर्थ रहित है। इसकी व्युत्पत्ति इस प्रकार की - "वयोभियुक्ता वयसा नवयौवनेमाभियुक्ता । (जयो० ५/८८) इसी का दूसरा अर्थ- परिवारित भी किया है- 'वयोभिः पक्षिभिरभियुक्ता परिवारिता ।" (जयो० वृ० ५/८८) अभियुज् (अक० ) ०दोष होना, ०वियोग होना, ० विरह होना । "तदथ कोकषयस्यभियुज्यते । " (जयो० ९ / ३८ ) 'अभियुज्यते दूषणं जायते" (जयो० वृ० ९/३८) अभियोक्तृ (वि० ) [ अभि+युज् + तृच् ] आक्रमण करने वाला, ० प्रहारक, ०दोषापकरण, ०आक्रमणकारी, ०आक्रान्ती, ० आरोपक । अभियोगः (पुं० ) [ अभि+युज्+घञ्] १. आरोप, ०दोषारोपण, आक्रान्तक। उपद्रवात्मक परिणाम । (जयो० २७/११ ) 'जनस्य तु स्याविजनेऽभियोगः । केवले नाभियोगस्य, ततः कार्या प्रतिक्रिया । (हि०सं० ३, श्लोक ३) अभियोगिन् (वि०) [ अभि+युज् + णिनि] आक्रमणकारी, दोषारोपक । अभिरक्षणं (नपुं० ) [ अभि + रक्ष् + ल्युट् ] सभी तरह से रक्षा, पूर्ण संरक्षण। अभिरक्षा (स्त्री०) सुरक्षा, पूर्णरक्षा । अभिरति: (स्त्री० ) [ अभि+रम्+ क्तिन्] ०संतोष, हर्ष, ० आनन्द, • लगन, ०अभिरुचि । अभिराम्- अनुचिंतन करें, आराधना करें। (जयो० ४ / ३३० ८५ अभिराम (पुं० ) [ अभि+रम्+घञ् ] ०आनन्ददायक, व्हर्षयुक्त, प्रसन्नतापूर्ण, मनोहर, सुन्दर, मनोरम, सत्समन्वित, प्रसन्नता । (जयो० १०/६६, ३/३३) ग्रहमाव्रजते सतेऽथ वामा क्रियते नाम मया सदाभिरामा । (जयो० १२ / ९१) सद्यभिरामा मनोहरा (जयो० वृ० १२ / ९१ ) समन्ताद् राभाऽभिरामा । (जयो० ६/८५) वसन्तवच्छ्रीसुमनोऽभिरामः । (जयो० १/७७) १० राम सहित । (जयो० १३ / ५९ ) अभिराम (पुं०) अभिराम नामक औषधी । अभिरुचिः (स्त्री० ) [ अभि+रुच्+इन् ] प्रवृत्ति, वाञ्छा, कामना, महत्त्वकांक्षा । नानाकुकर्माभिरुचिं समेति । (जयो० २ / १२७) नैसर्गिका मेऽभिरुचिर्वितर्के। (वीरो० ५ / २३) अभिरुचित (वि० ) [ अभि + रुच्+अच्] हर्षित, प्रेमासक्त, आनन्दित । Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir अभिलीन अभिरुढ (वि०) अर्थभेदक । अभिरूप (वि० ) [ अभि+रूप् +अच्] ० अनुरूप, ०उपयुक्त, ० योग्य, ०हितकर, आनन्ददायक । अभिलङ्घनं (नपुं०) कूदना, छलांग लगाना । अभिलभ् (सक०) प्राप्त करना, ग्रहण करना, लेना। (मुनि०३३) योगं यः परमात्मनाऽभिलभते योगीत्यसौ संमतः। (मुनि०३३) अभिलष् (सक० ) इच्छा करना, चाहना / अभिलषेत् (जयो० वृ० ३/८६ ) अभिलषित (वि० ) [ अभि + लष् +क्त] इच्छित, वाञ्छित, उत्कण्ठित, प्राप्त करने योग्य। (जयो० वृ० ४/४७) अभिलषितं वरमाप्तवान्, लोकः किन्न विमान । (सुद० ७३) अभिलापः (पुं० ) [ अभि+लप्+घञ् ] ०कथन, ०प्रतिपादन, ० प्रस्तुत, ०घोषण, वर्णन, ० विवेचन, ०प्ररूपण, ०निरूपण । अभिलावः (पुं०) [अभि+लू+घञ्] काटना, निकालना । अभिलाष: (पुं० ) [ अभि+लष्] इच्छा, कामना, उत्कण्ठा, अनुराग, मनोरम, सुन्दर, श्रेष्ठ, मनोरथ । जयस्य मनोरथोऽभिलाष एव। (जयो० वृ० १/९१) व्यर्थं च नार्थाय समर्थन तु पूर्णो यतश्चार्श्यभिलाषतन्तु। (जयो० १/१७) For Private and Personal Use Only अभिलाषक (वि० ) [ अभि+लष् + ण्वुल् ] इच्छा करने वाला, कामना करने वाला, मनोरथी, उत्कण्ठित। अभिलाषुक (वि०) इच्छुक, चाहने वाला। स्तनमदेनाभिलाषुक इति । (जयो० वृ० १२/११७) अभिलाषवती (वि०) उत्कण्ठित, आकांक्षाशीला, (जयो० वृ० १/७८) अभिलाषिन् (वि० ) [ अभि + लष् + णिनि ] इच्छुक, उत्कण्ठित, चाहने वाला। नाभिलाषी भवन् किञ्चिद्दत्तवानेकदा दिने । (समु० ९/९) भवानिनो वत्सलताभिलाषी । (सुद० १/२१) अभिलाषिणि (वि०) स्पृहणीय। (जयो० वृ० ३/६४ ) अभिलाषा ( स्त्री०) आशा, इच्छा, कामना । (जयो० वृ० ५/१०१) अभिलिखु (सक०) लिखना, प्रस्तुत करना, उत्कीर्ण करना, खुदवाना | अभिलिखित (वि० ) [ अभि + लिख+क्त] उत्कीर्ण किया, लिखा गया। अभिलीन (वि०) [ अभि+ली+क्त] आसक्त, संयुक्त, संलग्न, लिपटा हुआ।
SR No.020129
Book TitleBruhad Sanskrit Hindi Shabda Kosh Part 01
Original Sutra AuthorN/A
AuthorUdaychandra Jain
PublisherNew Bharatiya Book Corporation
Publication Year2006
Total Pages438
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy