SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 190
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra इन्द्रयान www.kobatirth.org 'इत्येवमेतस्य सत विभूतिं स वेदवेदाङ्गविदिन्द्रभूतिः।' (वीरो० १३/२५) इन्द्रयान (नपुं० ) इन्द्र का यान। (जयो० १०/ इन्द्रवज्र (नपुं० ) इन्द्रशस्त्र । इन्द्रसमान (वि० ) इन्द्र के सदृश, शक्र समान। 'पुथुदानवारिन्द्रिसमान' (सुद० १२ / ३९ ) इन्द्रशासिका ( वि० ) इन्द्रशासितारविणा ककुविन्दुशारि । इन्द्रसुनु: (पुं०) जयन्त । इन्द्राणी (स्त्री० ) [ इन्द्रस्य पत्नी आनुक्+ ङीप ] शची, इन्द्र की पत्नी इन्द्रियं ( नपुं०) १. शरीर की पहचान, शरीर चिह्न, अक्ष ( सुद० १२७) २. इन्द्रस्य लिङ्गमिन्द्रेण सृष्टमिति वा इन्द्रियशब्दार्थ : ( धव० १/२३७) 'नित्यं निगृह्णन्तीन्द्रियाणि' (सुद० १२२) इन्द्रियगोचर: (पुं०) इन्द्रिय से ज्ञात । इन्द्रियग्राम (पुं०) इन्द्रिय वर्ग इन्द्रिय समूह | इन्द्रियज्ञानं (नपुं०) इन्द्रिय चेतना । इन्द्रियजयः (पुं० ) इन्द्रिय अंकुश । इन्द्रियजयी (वि०) इन्द्रियों को जीतने वाल, अक्षरोधक (जयो० वृ० २८/५) इन्द्रियनिग्रहः (पुं०) अक्ष निरोध, पञ्चेन्द्रिय निरोध। इन्द्रियपराधीन: ( नपुं०) इन्द्रिय वश । ( सुद० १२७) इन्द्रिय-पर्याप्तिः (स्त्री०) इन्द्रिय के आकार रूप परिणति, अक्ष परिणति । 'इन्द्रिय करणनिष्पत्तिरिन्द्रयपर्याप्तिः ' इन्द्रियप्रणिधिः (स्त्री०) इन्द्रियों की अनासक्ति इन्द्रियप्रत्यक्षं (नपुं० ) इन्द्रियों से उत्पन्न होने वाला स्पष्टीकरण । इन्द्रिय- प्राधान्यादनिन्द्रिय-बलाधानादुपजातमिन्द्रियप्रत्यक्षम् ' (प्रमेयरत्नमाला) इन्द्रियविषय (नपुं०) अक्ष विषय इन्द्रियों की वासना । इन्द्रियवृत्ति ( स्त्री० ) इन्द्रिय प्रवृत्ति । ( मुनि० १ ) इन्द्रिय- संयमः (नपुं०) पञ्चेन्द्रिय नियन्त्रण, इन्द्रिय निरोध, इन्द्रिय निग्रह | 'इन्द्रियत्रिषय-राग-द्वेषाभ्यां निवृत्तिरिन्द्रियसंयमः' (भ० आ० टी० ४६ ) इन्द्रिय-सुखं (नपुं०) इन्द्रिय जनित संतोष । इन्द्रियाधीनप्रवृत्तिः (स्त्री०) इन्द्रियजन्य वृत्ति। ( वीरो० १० / १६ ) इन्ध (सक०) जलाना, प्रज्वलित करना, अग्नि जलाना। इन्ध: (पुं० ) [ इन्ध्+घञ् ] इंधन, लकड़ी | इन्धनं (नपुं०) इन्धन, लकड़ी आदि जलाना (भक्ति २, १८० Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir इला दयो० पृ० ६०, सुद० २/४० ) इभ: [इ+भन्] हस्ति, करि, हाथी (जयो० १३ / २३) गज 'तमः समूहेन निरुक्तमूर्तिमिभं' (जयो० ८/६) इभकुम्भ: (पुं०) हस्तिमस्तक (जयो० १७०५९ इभनिमीलिक (वि०) बुद्धिमत्ता, श्रीमान् । इभपालकः (पुं०) महावत । इभपोत (पुं०) वयस्क हस्ति हाथी का बच्चा, हस्तिशायक! इभयुवति: (पुं०) हथिनी । इभराट् (पुं०) मुख्य हस्ति, प्रधान हाथी । 'चलितोऽन्यगजं प्रतीभराड्' (जयो० १३/३६ ) इभेन्द्रः (पुं०) हस्तिराज (जयो० २/७५) इभ्य (वि०) १. अर्थवान् धनी, धनाढ्य २. विज्ञ, बुद्धिमन् ! (जयो० ४/२३) इभ्यः (पुं०) १. नृप, राजा, अधिपति। २. महावत, हस्ति पालक । इभ्यक (वि०) [इभं गजमर्हति यत्] धनी अर्थवाना इय् (अक० ) प्राप्त होना, उपलब्ध होना। 'नहि विषादमियादशुभोदये' (जयो० २५/६४) इयत् (वि०) [इदम् वतुप्] इधर इतने विस्तार का यहां तक, इतना अधिक। किं मुदंतोऽस्ति भवानियद्धृतः ' (समु० २/२१) इयती (वि० ) इतनी, यहां तक कियती जगतीयती गति: ' (जयो० २३/२४) + इयत्ता ( वि० ) ( इयत्+तल्+टाप्] इतना परिणाम विशेषा इयात् (वि०) इतना । 'इयान् रसत्ति किमपि स्वयम्' (जयो० २५/६२) इरणं (नपुं० ) [ ऋ+अण्] १. मरुधरा मरुस्थल, मरुभूमि २. ऊसर भूमि, बंजर भू-भाग । इरम्मदः (पुं० ) ( इरया जलेन माद्यति वर्धते इति इरा मद+खश्] विद्युत प्रभा, बिजली की चमक । इरा (स्त्री०) [इ+न्+टाप्] १. पृथ्वी, भूमि, धरा। २. मंदिरा, शराब। (जयो० २८/६) ३. जल, ४. आहार । हरेयैवेरया व्याप्तं भोगिनामधिनायकः । For Private and Personal Use Only इरावत् (पुं० ) [ इरा+मतुप् ] समुद्र, सागर । + इर्वारु (वि०) [उर्थ आरु] नाशक, हिंसक इल् (अक० ) जाना, चलना-फिरना। इल् ( अक० ) सोना, फेंकना, भेजना, डालना। इला (स्त्री०) [इलु+काप्] १. भू भूमि, पृथ्वी, २. गाय, ३.
SR No.020129
Book TitleBruhad Sanskrit Hindi Shabda Kosh Part 01
Original Sutra AuthorN/A
AuthorUdaychandra Jain
PublisherNew Bharatiya Book Corporation
Publication Year2006
Total Pages438
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy