________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
असहनीय
www.kobatirth.org
तेन सोऽस्य लघिमापि परेषामुन्नतेरसहनात् स्वयमेषः (जयो० ४/६१)
असहनीय (वि०) दु:सह, असह्य, अक्षन्तव्य, क्षमा योग्य नहीं। असह्य (वि०) दु:सह, असहनीय, अक्षन्तव्य । "त्यजामि यद्धयः स्खलितं ह्याम्" (जयो० २७/५६)
असारंहस (वि०) समधिक वेगशाली, आसन नहीं पाने से शीघ्रगामी व्युत्थिता द्रुतमसाहसश्चेलुराशुकरभाः सहस्रशः। (जयो० २१/२१)
असहाय (वि०) एकाकी. अकेला, सहयोग रहित, सहभागिता मुक्त।
असहयोगः (पं०) १. सहयोग नहीं करना, सहायता नहीं देना। २. वस्तु के प्रति उपेक्षा भाव। "सिद्धिमिच्छन् भजेदेवासहयोगं धनादिभिः।" (वीरो० ११ / ३८ )
बहुकृत्व: किलोपात्तो ऽसहयोगो मया पुरा । न हि किन्तु बहिष्कारस्तेन सीदामि साम्प्रतम् (वीरो० ११/४० ) असहिष्णुता (वि०) दुस्थिति, अधीरता, ईष्यालुता, द्रोहता । (जयो० कृ० १/३०)
असा (वि०) लज्जिता, लज्जित हुई। 'असा हसेन तत्रापि साहसेन तदाऽवदत्।' (सुद० पृ० ८५)
असाक्षात् (अव्य०) अप्रत्यक्ष रूप से, अदर्शन रूप से, अदृश्य रूप से।
असाक्षिक (नि०) साक्षी के अभाव वाला। असाक्षिन् (वि०) साक्ष्य से शून्य हुआ।
असात (वि०) दुःख, पीड़ा, कष्ट, व्याधि असतं दुःखम् । (धव०६ / ३५) अनारोग्यादिजनितं दुःखमसातम्।' असात वेदनीय (वि०) असाता वेदनीय कर्म ०परिताप
जन्य अनुभवन, ०शारीरिक मानसिक दुःख
|
असाता (स्त्री०) परिताप, ०दुःख, पीड़ा, ०कष्ट, व्याधि, ०दुःख का वेदन असाता कर्म, दुःखजन्य भाव। असाधनं (नपुं०) साधन रहित, वस्तु अभाव युक्त, सम्पन्नता न होना।
असाधनीय (वि०) पूर्णता के योग्य न हो प्रमाणित न किया जा सके।
असाध्य (वि०) १. पूर्ण ठीक नहीं होने वाला, रोगी । २.
सम्यक् अर्थवान्। समर्थशक्तिमान् (जयो० वृ० १/७२ ) असाध्यसाधकः (पुं०) समर्थ युक्त साधक । (जयो० वृ० १/७२)
असाधारण ( वि० ) ०अनन्यभव, ०विशेष, ० विशिष्ट, ०असामान्य,
१३१
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
असिकोषः
० अनोखा । 'सुरम्यसाधारण शक्तितान' (जयो० २/४२ ) असाधारण अनन्यभवाशक्ति सामर्थ्य (जयो० १० १/४२) असाधारण सौन्दर्य (वि०) अनोखे रूप वाली, असामान्य रूप युक्त । (दयो० पृ० १६८)
असाधु (वि०) १ अप्रिय, ०अस्नेही, घृणास्पद, ग्लानिजन्यः २. जो साधु/मुनि न हो, ढोंगी
असामयिक (वि०) अनुकूलता रहित, प्रतिकूल, समय विहीनता । असामान्य (वि०) १. समय प्रबद्धता रहित । २. विशिष्ट, विशेष, असाधारण ।
असाम्प्रत (वि०) अनुचित अनुपयुक्त, अभद्र, अकल्याणकारी । असार (वि०) ०सारहीन, नीरस, रहस्य रहित, ०निरर्थक, ० अशक्त, ०शक्तिविहीन, ०रसाभाव जन्य। 'पपावदः सत्वरमप्यसारम्' (जयो० १६ / ३३) असार: (पुं०) महत्त्वहीन, रहस्याभाव। असारं (नपुं०) अनावश्यक ।
असारता (स्त्री० ) [ असार तत्+टाप्] १. नीरसता, निस्सारता, निरर्थकता, निस्सारपरिणति । २. क्षणभंगुरता, विनाशशीलता । 'जायते पुनरसारता रयात्।' (जयो० २/१४) प्राप्य यामपि तु तामसारतां संसृतिस्त्यजति तामसारनाम् (जयो० ११ / ९४ ) असारतीर : (पुं०) निःसारप्रान्त, सारविहीन । भारती
स्वयमसारतीरया शर्करेच तव तकरखया (जयो० ७/६२) असारतीरया निःसारप्रान्तया (जयो० वृ० ७/६२)
असावा (वि०) सावद्य कर्मों से रहित, असि मसि आदि कर्मों से रहित।
असाहस (नपुं०) सुशीलता, साहस का अभाव, शक्तिक्षीणता। असि (पुं०) (अस्+इन्] ०तलवार ०खड्ग किलासिनामा
नृपतेः सुचङ्गः । (जयो० १/७) नाभिराज के पुत्र आदिनाथ, ऋषभ में समाज व्यवस्था के लिए जिन कर्मों की व्यवस्था की थी, उनमें 'असि' कर्म का प्रथम उल्लेख आता है। 'कस्ये करेऽसिररेरिति सम्प्रति।' (सुद० पृ० ७४)
असि (अव्य० ) जिसका अर्थ तू या तुम है। शयनीयोऽसि किलेति शापित: । (सुद० पृ० ५२) यद्यसि शान्तिसमिच्छकस्त्वं । (सुद० ७१ )
असिकः (पुं०) तलवार, खड्ग ।
असिकर्मा (पुं०) असिकर्म में कुशल आर्य । असिकोषः (पुं०) म्यान (समु० ७/२०) असिरिवातिशयादसिकोषत: । '
For Private and Personal Use Only