Arthsangraha

SR No.: 020071
Original Sutra Author: N/A
Author: Shrikrushna Bhattacharya
Publisher: Shrikrushna Bhattacharya
Publication Year: 1821
Total Pages: 474
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 394

Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
२१.
न्यायप्रकाशः
न चोभयविधाने वाक्यभेदः, परस्परनिरपेक्ष विधाने हि वाक्यभेदः स्यात् अग्नये जुहोति प्रजापतये जुहोतोलि । प्रत्येक दिधिव्यापारान् । चशब्दश्रवणात्तु परस्परसापक्षस्यैव पदहयस्याख्यातान्वयान वाक्यभेदः ।
अतएव ऋविगभ्यो दक्षिणां ददातीति वाक्यविहितदक्षिणाबुरादेन सौश्चाखचाखतरश्च गईभश्चाजाचावयश्च वोहयश्च यवाश्च तिलाश्च माषाश्च तस्य हादशशतं दक्षिणति वाक्येन गवादीनां विधानं दशमोक्तं सङ्गच्छते। परस्परसापेक्षाणां गवादीनां विधानेन वाक्यभेदाभावात् । अन्यथा दक्षिणानुवादेनानेकेषां गवादीनां विधानं नैवं सङ्गच्छते।
अग्निप्रजापत्योश्च देवतयो: सतो: समुच्चयो न तु समु.
उभयविधाने अग्निप्रजापत्योरुभयोर्देवतात्वविधाने। वाक्यभेदप्रकारं निर्दिशति अग्नये जुहोतीति । तथाविधाने वाक्यभेद हेतुमा प्रत्ये कमिति। विधिव्यापारात् विधे. यत्वप्रतिपादनात् । अत्र तु न निरपेक्षविधानं किन्तु चकारते: सापेचविधानमेवेत्या चकार श्रवणादिति। परस्परसापेक्षस्य समुचितस्य । पाख्यातान्वयात् जुहोतीत्याख्यालय युगपदन्वयात्। तथाच अग्निप्रजापत्युद्देश्य क होमन भावयेदिति बोध इति भावः ।
साधकमाइ अतएवेति । अनुवादेन विधीयमानानेकपदार्थस्य चकारशुतिबलात् परस्परसापेक्षतयैव विधेयत्वादेवेत्यर्थः। हादशशतं हादशाधिकशवमिति माधवाचायाः । मच्च प्रथमोपस्थितस्य गोत्यस्येति सिद्धान्तितं दशमाध्यायतीयपाद।
दक्षिणेति । ऋत्विभ्यो दक्षिणां ददावीत्यनेनैव दक्षिणाया: प्राप्तत्त्वात् दक्षिणापदं तदनुवादाय । परन्तु चकारसमुचितानां गवादीमामेव विधानमिति भावः । दशमीक्तं दशमाध्यायवतीयपादीतम् । ननु गवादीनामने केषां विधानाहाक्यभेदः स्यादित्यत माह परस्परति । अन्यथा परस्परनिरपेक्षाणां विधाने। एवम् पग्निप्रजापत्यो निरपेक्ष विधानवत्। न सङ्गछते इति । वाक्यभेदापत्तेरिति भावः । ___ ननु चकारात् किमनिप्रजापत्योः साहित्ये नै कदेवतात्वं किंवा देवतयोस्तयोरेकयानसम्बन्धरूपः समुच्चय इत्यवाह अग्निमनापत्योथेति । समुच्चयः परस्परनिर पेक्षतया एक
For Private And Personal