Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 97

ધર્મને ઉપદેશ અને પ્રસાર
પિતાના ધર્મોપદેશનો સંદેશો મહામાત્રો દર ચાતુર્માસી(ચાર માસની ત્ર8તુ)ના તિષ દિને (પુષ્યનક્ષત્રના દિવસે) તેમ જ અન્ય પર્વદિનેએ પ્રજાને સંભળાવતા રહે એવી સૂચના પણ આપવામાં આવી છે.'
રાજ્યના સર્વ અધિકારીઓ રાજાના ધર્મોપદેશને પ્રસાર કરવાની વધારાની ફરજ પૂરતા ઉત્સાહથી અદા કરતા ન હોય તે પણ પ્રાદેશિક અધિકારીઓ દ્વારા અશોકને ધર્મસંદેશ પ્રજાના ઘણા વર્ગોમાં પહોંચતા હશે.
ધર્મ-મહામાત્રોની નિમણુક – ન્યાય મહેસૂલ વગેરે ખાતાના વહીવટી અધિકારીઓ ધર્મોપદેશના કાર્યમાં રાજાને મર્યાદિત સહકાર આપી શકે. આથી અશોકે રાજ્યતંત્રમાં એક સુધારો દાખલ કર્યો ને ધર્મ-મહામાત્રને નવો હોદ્દો ઉમેર્યો.૨
એ મડામા સર્વ સંપ્રદાયોના ને સર્વ વર્ગોના ધાર્મિક લોકોના સુખ-હિતનું ધ્યાન રાખતા. કેદીઓને બનતી રાહત આપવા પ્રયત્નશીલ રહેતા. તેઓ સાધુઓ તથા ગૃહોમાં કામ કરતા. તેઓ સહુનાં દાનકાર્યોની વ્યવસ્થા કરતા. ધર્મ-મહામાત્ર દ્વારા સર્વ વર્ગોમાં સગુણો અને ધર્માચરણની વૃદ્ધિ થતી.
સાર્વજનિક પરમાર્થનાં કાર્ય–- મનુષ્યો તથા પશુઓ માટે અશોકે રસ્તાઓમાં ઝાડ રોપાવ્યાં, કૂવા ખોદાવ્યા, આરામગૃહ બંધાવ્યાં અને ઔષધિ માટેની વનસ્પતિ રોપાવી. આવાં સાર્વજનિક પરમાર્થનાં કાર્ય અગાઉના રાજાઓ પણ કરતા. એમાં કંઈ અપૂર્વ નહોતું. છતાં અશોક એનો બે લેખોમાં ખાસ ઉલ્લેખ કરે છે. એનો હેતુ સ્પષ્ટ કરતાં એ જણાવે છે કે બીજા લોકો તેના દાખલાને અનુસરીને આવાં કાર્ય કરતા રહે તે હેતુથી પોતે આવાં પરમાર્થકાર્ય કરતો હતો. વળી રાજાનો દાખલો જોઈ એના પુત્રો પૌત્રો પણ તેવાં પરમાર્થ કાર્ય કરતા રહે.
એવા હેતુથી પોતે ઘણી વાર દાન દેતો ને રાજકુલની અન્ય વ્યકિતઓને, દાન દેવા માટે પ્રેરણા તથા પ્રોત્સાહન આપતો. સાર્વજનિક પરમાર્થના કાર્ય કરનારા લોકોને વિપુલ પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે ને તેઓ પૃથ્વી પરથી સ્વર્ગે જાય છે એવી માન્યતા બૌદ્ધ ધર્મમાં પણ પ્રચલિત હતી.
૧. કલિંગના અલગ શૈલલેખ. ૨. શૈલલેખ નં. ૫. ૩. શલલેખ નં. ૨; સ્તંભલેખ નં. ૭.
૪-૫. સ્તંભલેખ નં. ૭. અહ ૬