Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 98

૮૨
અશોક અને એના અભિલેખે
હિંસક કૃત્યોના પ્રતિબંધ-પ્રાણીઓને વધ ન કરવા તેમ જ પ્રાણીઓને ઈજા ન કરવા માટે રાજા તરીકે એણે અનેક પ્રકારના પ્રતિબંધ ફરમાવ્યા. શૈલલેખ નં. ૧ માં જણાવ્યા મુજબ એણે બલિદાન માટે, મેળાવડાઓ માટે અને ભજન માટે થતા પ્રાણીવધ સામે ઘણા પ્રતિબંધ મૂક્યો; અને તંભલેખ નં. ૫માં જણાવ્યા મુજબ અનેક પ્રાણીઓને અવધ્ય ઠરાવ્યાં, કેટલાંકને અમુક અવસ્થામાં અવધ્ય ગણાવ્યાં, જીવવાળા ભૂલાને તેમ જ જંગલને બાળવાની મનાઈ ફરમાવી ને પર્વદિનેએ માછલાં વગેરેના વધની તેમ જ પ્રાણીઓને ખસી કરવા માટે કે ડામ દેવા માટે કરાતી ઈજાની મનાઈ ફરમાવી. આવા અનેક પ્રકારના ધર્મનિયમ (અંકુશ) કર્યા.
આત્મપરીક્ષણ અને ધ્યાન-છતાં આ અંકુશો સ્કૂલ અને ઉપલક ગણાય. સર્વ સંપ્રદાયોને સાર સંયમ અને ભાવશુદ્ધિ છે. મનુષ્યના મનમાં આ તત્ત્વ કેળવાય, તે તેને આવા કોઈ બાહ્ય અંકુશોની જરૂર રહેતી નથી. મનુષ્ય પિતાના સુકૃતનો જ નહિ, દુષ્કતને પણ વિચાર કરે, આત્મપરીક્ષણ કરતો રહે ને આંતરિક ધ્યાન ધરે તો એના મનમાં એવી ધર્મ-ભાવના જાગે કે એ આપોઆપ ધર્માનુરાગ અને ધર્માચરણને માર્ગે વળે. ધ્યાન વડે ધર્મવૃદ્ધિ થતી રહે. જેના ચિત્તમાં કલ્યાણ, દયા, દાન ઇત્યાદિ સદ્ગગો ને સદ્દવૃત્તિઓ ખીલે, તેનામાં નિષ્ફરતા હિંસા આદિ દુષ્કતની વૃત્તિ રહે નહિ ને એ કોઈ પણ જાતના અંકુશ વિનાય ધર્મશીલન કરતા રહે.
ધર્મલેખો અને ધર્મશ્રાવણ–બોધિતીર્થની યાત્રા અને સંઘ-સંપર્ક પછી અશોકના મનમાં જ્યારથી તીવ્ર ધર્મભાવનાનો ઉદય થયો ત્યારથી તે સક્રિય ધર્મોપદેશક બન્યો. પ્રજાને મળી પોતે સીધો ધર્મોપદેશ દેતો તેમ જ પોતાના મુખ્ય અધિકારીઓ દ્વારા ધર્મોપદેશ કરતા, તે સર્વ ધર્મોપદેશ મૌખિક હોઈ તેની અસર ચિરસ્થાયી ન રહેતી. આથી એણે પોતાના ધર્મોપદેશને પથ્થર પર કોતરાવવાનો ઉપાય પ્રયોજ્યો. સંઘના સંપર્ક પછી પિતે એકાદ વર્ષથી સક્રિય
૧. શૈલલેખ નં. ૭. ૨. તંભલેખ નં. ૩. ૩. સ્તંભલેખ નં. ૧. ૪. સ્તંભલેખ નં. ૨. ૫. સ્તંભલેખ નં. ૩. ૬. શૈખ નં. ૮; ગૌર શૈખ નં. ૧.