________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીવનરેખા
૧૩
જતાં મહેન્દ્ર, સંઘમિત્રા, અગ્નિબ્રહ્મા અને સુમન-એ સહુએ બૌદ્ધ શ્રમણ તરીકે દીક્ષા લીધી. દેવી વિદિશામાં રહ્યાં. ત્યાં તેમણે એક બૌદ્ધ વિહાર બંધાવ્યો. સ્થવિર મહેન્દ્ર અને સ્થવિરા સંઘમિત્રાએ સિલોન જઈ બૌદ્ધ ધર્મનો પ્રસાર કર્યો.*
પાલિ અનુકૃતિ પ્રમાણે અશોકની પ્રિય અગમહિલી (પટરાણી)નું નામ અસધિમિત્તા (આસદિમિત્રા?૩) હતું ને એ અશોકના રાજ્યના ૩૦મા વર્ષે મૃત્યુ પામી. વિદિશા-મહાદેવી દેવી અને અગમહિલી અરાધિમિત્રા એક હોવાનું સૂચવાયું છે, પણ એ બહુ સંભવિત નથી."
અશોકના એક સ્તંભલેખમાં કારુવાકી નામે રાણીનો ઉલ્લેખ આવે છે. એ “બીજી રાણી' તરીકે ઓળખાતી ને એને તીવર નામે પુત્ર હતો.
“મહાવંસમાં જણાવ્યા મુજબ અશોકે રાણી અસલ્પિમિત્તાના મૃત્યુ પછી ચોથા વર્ષે તિષ્યરક્ષાને પટરાણી બનાવી. અવદાન કથાઓ અનુસાર અશોક પર એને ઘણો પ્રભાવ હતો.૭ “કારુવાકી’ એનું મૂળ નામ હોવાનું સૂચવાયું છે. કહે છે કે એ રાણીને અશોકના અતિ-અનુરાગને લઈને બોધિવૃક્ષ પર ભારે ઈર્ષા આવતી. આથી એણે ત્રીજા વર્ષે એ વૃક્ષનો નાશ કર્યો.૯ “દિવ્યાવદાનમાં આ રાણીનું નામ ‘તિષ્યરક્ષિતા’ આપ્યું છે. એમાં વળી આ રાણીએ અશોકનો માનીતો પુત્ર કુણાલ જે એને સાવકો પુત્ર હતો તેને કપટથી અંધ કરાવ્યો હોવાનું જણાવ્યું છે.૧૦ આ રાણીની આખી વાત પાછળથી સાંપ્રદાયિક દૃષ્ટિએ ઉપજવી કાઢેલી લાગે છે.
૧. Barua, op. cil, p. 54. ૨. મહાસ, વરિ. ૧૩–૧૪. ૩. રાજ્યારોહણ સમયની પત્ની (Barua, op. cil, p. 53). ૪. Barua, op. cil, p. 53. 4. Thapar, op. cit., p. 23. ૬. ૨૦, ૩. 9-C. Thapar, As'oka and the Decline of the Mauryas, p. 30. ૯. માવંત, ૨૦, ૬; દ્રિવ્યવાન, ૨૭ (પૃ. ૨૪-૨૫). ૧૦. p. ૨૬૨-૨૬૨.
For Private And Personal Use Only
