Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 28

૧૨
અશોક અને એના અભિલેખા
અભિષેકને ૨૬ વર્ષ થયે, દેવાના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજાએ રાજ્યમાં ઠેકઠેકાણે શિવાનંભ ઊમા કરાવી તેના પર છ ધર્મલેખ કોતરાવ્યા. બીજે વર્ષે એમાંના એક સ્થળે સાતમા લેખ ઉમેરાવ્યો. આ ધર્મલેખા અગાઉ શૈલ પર કોતરાયેલા ધર્મલેખાનાં જેવા છે.
એ સમો બૌદ્ધ સંઘમાં કેટલાક ભિન્નુઓ તથા ભિક્ષુણીઓ સંઘમાં તડ પાડતાં હતાં. આથી દેવાના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજાએ સંઘને સમગ્ર (અખંડિત ) રાખવાનું શાસન ફરમાવ્યું. કોઈ ભિન્નુ કે ભિન્નુગી સંઘમાં તડ પાડે, તે તેમને સફેદ વસ્ત્ર પહેરાવી અન્ય આવાસમાં વસાવવામાં આવશે એવું ફરમાવ્યું. આ લેખની એક નકલ ઉપાસકો પાસે પણ મુકાવી, આ શાસનના સતત સ્મરણ તથા પાલન માટે પાટલિપુત્ર, કૌશાંબી વગેરે સ્થળાના મહામાત્રાનેસૂચના આપવામાં આવી. આ લેખ સારનાથ, કૌશાંબી અને સાંચીના શિવાનંભ પર કોતરા છે.
મગધને પ્રિયદર્શી રાજા સંઘને અભિવાદન કરી તેની કુશળતા તથા સંગવડ પૂછ, ને બુદ્ધ, ધર્મ અને સંઘ તરફ આદર દર્શાવતા. ભગવાન બુદ્ધનાં વિવિધ વચનો પૈકી અમુક ધર્મસૂત્રેા માટે ખાસ ભલામણ કરી—વિનયસમુકસ, અલિયવાનિ, અનાગત-ભયાનિ, મુનિગાથા, મેનેયસૃત, ઉપપતસ-પસિન અને રાહુલેાવાદ. આ ધર્મસૂત્રાનું ભિક્ષુઓ અને ભિક્ષુત્રીઓ તથા ઉપાસકો અને ઉપાસિકાઓ ખાસ અધિશીલન કરે તેવી ભલામણ કરી.
આમ રાજા અશોકે સર્વ સંપ્રદાયામાં વ્યકત થયેલ વ્યાપક ધર્મ ઉપરાંત બૌદ્ધ ધર્મને લગતી પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિય રસ લીધે અને બૌદ્ધ ધર્મ તથા બૌદ્ધ સંઘની અભિવૃદ્ધિમાં મહત્ત્વનો ફાળો આપ્યા.
ભારતની પ્રાચીન વાસ્તુકૃતિઓમાં કેટલાક બૌદ્ધ સ્તૂપ અશોકે કરાવેલા જણાય છે. શાકે કરાવેલા અનેક શિલાસ્તંભાની શિરાવટીમાં બૌદ્ધ પ્રતીકોના ખાસ સમાવેશ થાય છે.
પત્ની છે અને સંદેશ : પલિ ગ્રામાં જણાવ્યા મુજબ અશોક અવન્તિમાં ઉપરાજ તરીકે વીટ કરતો હતો ત્યારે તે વિદિશાની શ્રેષ્ઠી-કન્યા દેવીને પરણ્યો હતા ને તેનાથી તેને મહેન્દ્ર અને સંઘમિત્રા નામે બે સંતાન થયાં હતાં.Vસંઘમિત્રાને કુમાર અગ્નિબ્રહ્મા વેરે પરણાવવામાં આવી. એમને સુમન નામે પુત્ર થયો. આગળ
૧--૨. કલકત્તા-બૈરાટ લલેખ.
૩-૪. વિગતે માટે જુઓ પ્રકરણ ૭.
૫. Barua, op. cit., pp. 51 f; Thapar, op. cit., pp. 22 ff.