________________
કરજો
ભવિષ્યકાળનાં રૂપ 'ઈશ' પ્રત્યય લાગીને થય છે :
૧ (હું) જમીશ (અમે) જમીશું, જમશું ૨ (૮) જમીશ, જમશે (તમે) જમશો
૩ * (એ) જમશે (એઓ) જમશે નાન્યતર જાતિએ બહુવચનમાં
(અમે) જમીશું, જમશું 'ર (તમે) જમશો
૩ (એઓ) જમશે (એ.વ. જેવું) . આ ત્રણ કાળ ઉપરાંત આજ્ઞાર્થ આપણે ત્યાં છે, જેનાં વર્તમાન આજ્ઞાર્થ અને ભવિષ્ય આજ્ઞાર્થ એવા બે ભેદ છે માત્ર બીજા પુરુષના જ રૂપ પ્રચારમાં છે : એકવચન
બહુવચન વર્ત આજ્ઞાર્થ ૨
કરો 0 કરો ભવિષ્ય આજ્ઞાર્થ ર કરજે
પ્રયોગ ક્રિયાપદના બે પ્રયોગ છે : જ્યારે ક્રિયાનો આધાર કર્તા ઉપર હોય ત્યારે કર્તરિ પ્રયોગ : ' હું કરું છું
છોકરો વાંચે છે હું જમ્યો
છોકરો જમ્યો હું જમીશ
છોકરો જમશે જ્યારે ક્રિયાનો આધાર કર્મ ઉપર હોય ત્યારે કર્મણિ પ્રયોગ :
મારાથી કામ કરાય છે . છોકરાથી ચોપડી વંચાય છે મેં કામ કર્યું . છોકરે ચોપડી વાંચી અથવા
અથવા મારાથી કામ કરાયું છોકરાથી ચોપડી વંચાઈ
મારાથી કામ કરાશે છોકરાથી ચોપડી વંચાશે કર્મ લેનારાં ક્રિયાપદો એ સકર્મક ક્રિયાપદો. કર્મ નથી લેતાં એવાં ક્રિયાપદો એ અકર્મક ક્રિયાપદો. અકર્મક ક્રિયાપદોનો કર્મણિ પ્રયોગ નથી થતો, પણ માત્ર ભાવે પ્રયોગ થાય: મારાથી જવાય છે.
છોકરાથી જવાય છે. મારાથી જવાયું.
છોકરાથી જવાયું. મારાથી જવાશે.
છોકરાથી જવાશે.
