Dharmkosh Vyavaharkandam Vol 01 Part 02

SR No.: 016114
Original Sutra Author: N/A
Author: Lakshman Shastri Joshi
Publisher: Prajnapathshala Mandal
Publication Year: 1939
Total Pages: 1084
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 27 MB

Page 950

१४५८
व्यवहारकाण्डम् स्थानेषु धर्मयुक्तेषु न स्त्रीमूर्खविधर्मिषु ॥ (१) पुरुषाणां तु भादीनां स्त्रीधने सर्वत्रास्वातन्त्र्यने भर्ता नैव च सुतो न पिता भ्रातरो न च । मेव । यथाह कात्यायन:--'न भर्ता नैव च सुतः' इत्यादि। आदाने वा विसर्गे वा स्त्रीधने प्रभविष्णवः॥ धनवान् यदि भवेदित्यभिधानान्मूल्यमात्रमपि निर्धनो यदि ह्येकतरोऽप्येषां स्त्रीधनं भक्षयेद्वलात् । न दाप्य इत्यर्थाद् गम्यते । अनुज्ञाप्य भक्षणेऽपि मूल्यसवृद्धिं प्रतिदाप्यः स्याद्दण्डं चैव समाप्नुयात्॥ दानाभिधानाद्भादीनामस्वामित्वमवगम्यते । न पुनः तदेव यद्यनुज्ञाप्य भक्षयेत्प्रीतिपूर्वकम् । पारतन्न्यमात्रम् । एवं च विवाहेन भार्याया भर्तधने 'मूलमेव स दाप्यः स्याद्यदा स धनवान्भवेत् ॥ नित्यपरतन्त्रस्वामित्वं संपाद्यते । न पुनर्भर्तुर्भार्याधने (त्तद्वि) युक्ते (जुष्टे); अप.२।१४७ (=) युक्ते (निष्ठे) मिषु
तादृशमपीत्यवगन्तव्यम् ।
स्मृच.२८२ (मसु); व्यक.१४८ युक्ते (जुष्ट); विर.५१४; पमा.५३४ (२) दण्डं गृहीततुल्यमन्यत्र तथादर्शनात् । । मितावत् । रत्न.१६२; दात.१७२ धर्मयुक्तेषु (द्रव्ययोगेषु);
दवि.३२० व्यप्र.४९६ पूर्वार्धं मितावत् , स्मृत्यन्तरम् : ४९९ (-) व्यक
जीवन्त्याः पतिपुत्रास्तु देवराः पितृबान्धवाः । वत् , द्वितीयपादं विना; व्यम.७० क्रमेण देवल; विता.३९० अनीशाः स्त्रीधनस्योक्ता दण्डयास्त्वपहरन्ति ये॥ (=) द्रव्यमुत्पन्नं (विहितं द्रव्य) शेष मितावत् ; समु.९८ भी प्रतिश्रुतं देयमृणवत्स्त्रीधनं सुतैः । तस्माद्न्यं (तत्तस्मिन्वि).
तिष्ठेद्भर्तृकुले या तु न सा पितृकुले वसेत् ॥ - (१) व्यमा.२८६; दा.७८; अप.२।१४३ (3) सुतो (१) भर्ना प्रतिश्रुतं त्वगृहीतमपि देयम् । 'भर्ना न पिता (पिता न सुतो) : २११४७; व्यक.१४८ ने धा (ने
प्रतिश्रुतं देयमृणवत्स्त्रीधनं सुतैः' इति तेनैवोक्तत्वात् । च); स्मृच २८२; विर.५१३ स्मृसा.६३; पमा.५५६)
सुतग्रहणं पौत्रस्याप्युपलक्षणार्थ ऋणवदित्यभिधानात् । रत्न.१६२; व्यनि. दवि.३२०, दात.१८५, सवि.३७८;
अनेनापि स्त्रीधने सुतादीनां नास्ति स्वाम्यमिति गम्यते । चन्द्र.८३ न च (ऽपि वा); व्यप्र.५४५; ब्यम.७० विसर्गे (ऽपि सर्गे) क्रमेण नारदः; विता.४४७; बाल.२११४४; | + सवि. स्मृचवत् । व्यप्र., व्यम. स्मृचवद्भावः । सेतु.५४; समु.१३५; विच.११०.
| स दा (प्रदा) दास (दाऽसौ); व्यक.१४८ मूल...दा स (२) व्यमा.२८६ ऽप्येषां...क्षयेद (ह्येषां भक्षयेत् स्त्रीधनं (लं भवेत्तदा दाप्यः स यदा); स्मृच.२८२ स दा (प्रदा) दा ब); दा.७८ रोऽप्ये (रस्त्वे); अप.२।१४३(=), २।१४७स (यसौ); विर.५१३; पमा.५५६ दास (बसौ); रत्न.१६२; व्यक.१४८ ह्ये (त्वे) ऽप्ये (ह्ये); स्मृच.२८२ ऽप्ये (ह्ये) विचि.१०.१ वान्भ (भाग्भ) क्रमेण संवर्तः : २२० वान्म द्धिं प्रति (द्धिकं स); विर.५१३ रोऽप्ये (रस्ते) भक्षयेद्ध (भाग्भ) क्रमेण देवलः, व्यनि. दा स (दाऽसौ); सवि.३८० (हरते ब); पमा.५५६ ह्ये (चै) द्धि प्रति (द्धिकं प्र); रत्न. स दाप्यः स्याद्यदा स (प्रदाप्यं स्यायद्यसौ) संवर्तः, चन्द्र.४ १६२ ह्ये (त्वे) शेषं स्मृचवत् ; विचि.१० दि ये संवर्तः; व्यप्र.५४५ दावत्, व्यम.७० क्रमेण नारदः, विता. (द्यप्ये) प्ये (मी) दण्डं चैव (विनयं च) क्रमेण संवर्तः, ४४७ दावत्, सेतु.१४ क्रमेण संवर्तः : ५४; समु.१३५ व्यनि. ह्येक (बन्य); दवि.३२० ह्ये (त्वे) प्ये (मी); सवि. स्मृचवत्, विच.११० सदा (तु दा); विव्य.२४ संवर्तः. ३८० ऽप्ये (ह्ये) द्धिं प्रति (द्धिकं प्र); चन्द्र.४ ऽप्ये (ह्ये) (१) अप.२।१४३, विता.४४६ न्त्याः (न्त्या) वास्तु (स्त्री०) येद्ध (यते ब) प्रति (तस्य) दण्डं चैव (विनयं च); (त्राथा). व्यप्र.५४५ ह्ये (त्वे) द्धिं प्रति (द्धिकं स); ब्यम.७० (२) अप.२।१४७ न सा (तथा); व्यक.१४८ णवत् (णं रत्नवत् ; विता.४४७ दि ह्ये (त्वप्ये) प्ये (मी); बाल. च) कुले या (गृहे या); स्मृच.२८३ पू.; विर.५१४ या तु न २११४४ ऽप्ये (से); सेतु.१४ प्ये (मी) दण्डं चैव सा (जातु न या) स्मृसा.६३ णवत् (णं तु) कुले व (गृहे व); (विनयं च) क्रमेण संवर्तः : ५४ प्ये (मी); समु.१३५ | रत्न.१६२ पू.; विचि.२२१ या (सा); व्यनिः; चन्द्र.८४ द्धिं प्रति (द्धिकं स); विच.११० प्येषा...क्षयेद्व (मीषां णवत् (णं च) द्भर्तृ (त्पति) तु न सा (च न च); व्यप्र.५४६ भक्षयेत् स्त्रीधनं ब); विव्य.२४ ऽप्ये (घ) दण्डं चैव (विनयं पू.; व्यम.६९ पू., देवलः, विता.४४८ णवत् (णं च) कुले च) संवर्तः.
या तु न सा (गृहे सा चेन्न या); समु.१३५-६ या तु न सा (३) दा.७८ सदाप्यः स्याद्य (तदा दाप्यो य); अप.२।१४७ । (या वा या वा).