Dharmkosh Vyavaharkandam Vol 01 Part 02

SR No.: 016114
Original Sutra Author: N/A
Author: Lakshman Shastri Joshi
Publisher: Prajnapathshala Mandal
Publication Year: 1939
Total Pages: 1084
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 27 MB

Page 842

१३५०
व्यवहारकाण्डम्
तस्येह भागिनौ तौ तु न फलं हि विनैकतः॥ गयायां पिण्डदानाच्च त्रिभिः पुत्रस्य पुत्रता ॥ क्लीबं विहाय पतितं या पुनर्लभते पतिम् । 'पिता पितामहश्चैव तथैव प्रपितामहः । तस्यां पौनर्भवो जातो व्यक्तमुत्पादकस्य सः ।। उपासते सुतं जातं शकुन्ता इव पिप्पलम् ॥. ने मूत्रं फेनिलं यस्य विष्ठा चाप्सु निमज्जति । मधुमांसैश्च शाकैश्च पयसा पायसेन च । मेश्वोन्मादशुक्राभ्यां हीनः क्लीबः स उच्यते ।। एष नो दास्यति श्राद्धं वर्षासु च मघासु च ॥ दैत्तानूढा च कन्या च पतित्वं सप्तमे पदे । संस्कृतायां तु भार्यायां स्वयमुत्पादितो हि यः । तथैव दत्तपुत्रस्य पुत्रत्वं जातकादिभिः ॥ औरसो नाम पुत्रः स प्रधानं पितृवंशधृक् ।। अक्रमोढासुतस्त्वृक्थी सवर्णश्च यदा पितुः । तत्तुल्यः पुत्रिकापुत्रो दायादः सोऽथवा भवेत् । असवर्णप्रसूतश्च क्रमोढायां च यो भवेत् ॥ पितुर्मातामहस्यापि निरपत्यस्य पुत्रवत् । .. ___ अक्रमोढायामपि सवर्णेन परिणेत्रा उत्पादितः स एव दद्यात्पिण्डं तु पित्रे मातामहाय च ।। पुत्रो धनाधिकारी क्रमोढायामसवर्णजातोऽपि । पौत्रदौहित्रयोर्लोके न विशेषोऽस्ति धर्मतः ।
*दा.१०३ तयोहि मातापितरौ संभूतौ तस्य देहतः ॥ 'विदध्यादौरसः पुत्रो जनन्या और्वदेहिकम् । अकृता वा कृता वापि यं विन्देत्सहशात्सुतम्। तदभावे सपत्नीजः क्षेत्रजाद्यास्तथा सुताः ।। पुत्री मातामहस्तेन दद्यापिण्डं हरेद्धनम् ।। प्रजापतिः
दौहित्रोऽत्र कृताकृतपुत्रिकासुतः। विर.५६१ विधवायाः पुत्रदानप्रतिग्रहाधिकारः
ऐते द्वादश पुत्रास्तु संतत्यर्थमुदाहृताः। अप्रजा विधवा नारी पितृभ्रात्राद्यनुज्ञया । आत्मजाः परजाश्चैव लब्धा यादृच्छिकास्तथा। दद्याद्वा प्रतिगृह्णीयादन्यथा नरकं व्रजेत् ।। 'तेषां षड्बन्धुदायादाः पूर्वेऽन्ये पितुरेव षट् ।' देवलः
विशेषश्चापि पुत्राणामानुपूाद्विशिष्यते ।। पुत्रमहिमा । औरसक्षेत्रजादयो द्वादश पुत्राः, तेषां सवर्णा
(१) दा.६३, व्यप्र.४६०-४६१; विभ.४७. सवर्णानां दायहरत्वपिण्डदत्वविचारश्च ।।
(२) व्यक.१५२ नं (न:); विर.५५४; स्मृचि.३१ तु जीवतो वाक्यकरणात्प्रत्यब्दं भूरिभोजनात्।। (च) दितो हि (दयेत्तु) नं (नः); व्यप्र.४६७-४६८ तु (ख) नं * विर., व्यप्र., व्यम., विता., सेतु. दावत् । (नः); बाल.२।१३५ (पृ.२३५) तु (च) (प्रधा...धृक्०).
(१) व्यक.१५७; उ.१।१४।२; विर.५६४; दीक. ४४; (३) ब्यक.१५६ द्वितीयाध विना; विर.५६० (तत्तुल्यः स्मृसा.६८ वीमि. २।१३४ उत्त.; व्यप्र.४७६. पुत्रिकापुत्रो दायादः सोऽथवा भवेत् । पितुर्मातामहस्यापि
(२) दा.१०२, बाल.२११४० मेढश्चो (मेढश्चो) हीनः निरपत्यस्य पुत्रवत् ।): ५६१ (तत्तल्यः पुत्रिकापुत्रो दायादः (हीन); सेतु.६४ बालवत्; विच.७८. (३) समु.९६. सोऽथवा भवेत् । स एव दद्यापिण्डं तु पित्रे मातामहाय च ।।).
(४) दा.१०३; व्यक.१४४ च यो भ (न यद्भ); विर. (४) व्यक.१५६ शात्सु (शं सु); विर.५६१ पुत्री (पौत्री). ४९१; विचि.२०९ पू.; व्यप्र.५६० सूतश्च (सूतस्तु); व्यम. (५) दा.१४७; व्यक.१५४; गौमि.२८।३२, विर. ७३ तस्त्वृक्थी (तो रिक्थी) असवर्ण (असवर्णा); विता.३२७- ५५०; विचि.२३ १; व्यप्र.४८५; विता.३७६ लब्धा ३२८ तस्त्वृक्थी (तो रिक्थी) पितुः (शुभः) च यो (तु यो): ४३२ यादृच्छि (नवका ऐच्छि); बाल.२।१३२(पृ.१७७), २।१३५ तरत्वृक्थी (तो रिक्थी) क्रमोढायां च (सवर्णायाश्च); सेतु.६४ । (पृ.२ ३ ४); दच.३१. असवर्ण (असवर्णः) यां च (यास्तु); समु.१३० तस्त्वृक्थी (तो (६) दा.१४७ याद्वि (या वि); व्यक.१५४; गौमि.२८॥ रिक्थी) वर्णश्च यदा (वर्णः स्याद्यथा) वर्णप्र (वर्णात्प्र) यां च । ३२ वेंऽन्ये ( ये); विर.५५०, विचि.२३१; चन्द्र.९२ (यां तु); विच.८० पू.
श्चापि (श्चैव) द्विशिष्यते (विधीयते) उत्त.; व्यप्र.४८५; व्यउ. (५) विता.४६७; कृभ.८८० था सु (या वृ). १४९ (= ) उत्त.; विता.३७६ श्चापि (श्चैव); बाल.२।१३२ (६) समु.९५. (७) बाल.२।१३५ (पृ.२१८). [पृ.१७७तेषां(एषां):२।१३५(पृ.२३४ पृ.)] दच.३१.दावत,