Dharmkosh Vyavaharkandam Vol 01 Part 02

SR No.: 016114
Original Sutra Author: N/A
Author: Lakshman Shastri Joshi
Publisher: Prajnapathshala Mandal
Publication Year: 1939
Total Pages: 1084
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 27 MB

Page 838

१३४६
व्यवहारकाण्डम् प्रागुक्तकात्यायनीये पतिमितिवत् । एवं च कुल्लूकभट्टो-। पौनर्भवोऽपविद्धश्च दत्तः क्रीतः कृतस्तथा । क्तमेव युक्तम् । एवं शुल्कदमरणे मनु:-'कन्यायां दत्तशु- स्वयं चोपगतः पुत्रा द्वादशैते प्रकीर्तिताः॥ ल्कायां म्रियेत यदि शुल्कदः । देवराय प्रदातव्या यदि ऐषां षड्बन्धुदायादाः षडदायादबान्धवाः । कन्याऽनुमन्यते।। (मस्म.९।९७) इति । अनेन च तस्मै पूर्वः पूर्वः स्मृतः श्रेष्ठो जघन्यो यो य उत्तरः। दानं स्पष्टमेवोक्तम् । यदि कन्येत्यनेन तथा तदनुमतौ मादेते प्रवर्तन्ते मृते पितरि तद्धने । देवराय देया, तदन्यानुमतौ तदन्यस्मै देया, विवाहमात्रा- ज्यायसोज्यायसोऽभावे जघन्यस्तदवाप्नुयात्। ननुमतौ तु कस्मा अपि न देयेति, तया नैष्ठिकव्रतमेव
पूर्वाभावे उत्तरोत्तरेषां द्रविणाहत्वमित्यर्थः । कर्तव्यमिति सूचितम् । शुल्कदातुर्देशान्तरगतौ तु कात्या
विचि.२३० यनः–'प्रदाय शुल्कं गच्छेद्यः कन्यायाः स्त्रीधनं तथा। (२) तेषामयं विशेषः- ये आद्या षडौरसादयो धार्या सा वर्षमेकं तु देयाऽन्यस्मै विधानतः॥ अथ प्रवृ- गूढोत्पन्नान्ता: संततिश्च दायादाश्चेति केचित् । बन्धूनां त्तिरागच्छेत् प्रतीक्षेत समात्रयम् । अत ऊर्व प्रदातव्या च दायं पितृस्वमपि लभन्त इत्यर्थः । इतरे षट् पितुरेव कन्याऽन्यस्मै यथेच्छतः ॥' इति । अत्र धार्येत्यनेन धा- दायं लभन्ते न सपिण्डानाम् । पूर्वः पूर्वः श्रेयान् उत्तर यत्वेन ततः पूर्वमपि देयेति सचितम् । बहुभिर्निदोषैर्व- उत्तर ऊनः रिक्थभागादौ । पूर्व उत्तरं बिभृयात् 'अं. रणे कृते विशेषमाह स एव-'अनेकेभ्योऽपि दत्तायामनू- शानां चौदनं दद्यात् तदंशा इतरे' इति । नाभा.१४।४५ ढायां तु यत्र वै । पुराऽऽगतश्च सर्वेषां लभेताद्यो वरस्तु | ड्यामुष्यायणका दद्याभ्यां पिण्डोदके पृथक् । ताम् ॥ पश्चाद्वरेण यद्दत्तं तस्याः प्रतिलभेत सः । अथा- |
अविर,व्याख्यानं 'पिण्डदोंऽशहरश्चैषां' इति याज्ञवल्क्यवचने गच्छेत्समूढायां दत्तं पूर्ववरो हरेत् ॥' इति । वरो वि.
। (पृ.१३३६) द्रष्टव्यम् । वाहार्थोपस्थितस्तेन यच्छुल्कं दत्तं तदेव लभेतेत्यर्थः। तत्र (१) नासं.१४।४४ दत्तः (लब्धः) कृतस्तथा (तथा कृतः) वै 'पुरागतश्च सर्वेषां लभते तदिमां सुतामिति पाठान्तरम्। पुत्रा (पुत्रो) प्रकीर्ति (उदाह); नास्मृ.१६।४६ दत्तः (लब्धः) अन्यस्मै दत्तायां कन्यायां पूर्ववरोऽप्यायाति तदाऽनूढां तां प्रकीर्ति (उदाह); व्यक.१५४; विर.५५१ चोप (चोपा); लभते, ऊढायां तु स्वदत्तं द्रव्यमेव लभते, न तु
विचि.२३०, व्यप्र.४८६; बाल.२।१३२ (पृ.१७९), कन्यामित्यपि सिद्धम् । अत एव तस्माद्विज्ञानेश्व- १९९१
२।१३५ (पृ.२३४); दच.२९ विरवत् . रीयमूलार्थप्रतिपादनमेव युक्तम् । अत एव न स्वपूर्ववि.
(२) नासं.१४।४५ एषां (तेषु); नास्मृ.१६।४७ ठो रोधः । अत्रापि प्राग्वत्तथावाच्ये तदनुक्तिः प्राक् तथोक्त (ज्ये); विचि.२३० श्रे (ज्ये); व्यप्र.४८६, बाल.२।१३५(पृ.
! (यान्); व्यक.१५४ श्रे (ज्ये); विर.५५१ एषां (तेषां) श्रे त्वात् । उक्तनिष्कर्षाकथनबीजं त्वस्य 'देवराच्च सुतोत्प
चि सुतात्प । २३४); दच.२९ विरवत्. त्तिरिति कलिवज्र्येषु गणनात् अनास्थारूपमेव । (३) नासं.१४१४६ वर्तन्ते (पोरन् ) द्धने (द्धनम्); बाल.२।१२७(पृ.१६६-१६८) नास्मृ.१६।४९ (क्रमाद्धयेते प्रपद्येरन् मृते पितरि वा धनम् ।
ज्यायसो ज्यायसोऽलाभे कनीयान् रिक्थमर्हति ॥); व्यक.१५५)
गौमि.२८।३२; उ.२।१४।२; विर.५५१ न्यस्तदवा (न्यो यो - औरसक्षेत्रजादयो द्वादश पुत्राः, तेषां दायपिण्डदातृत्व
य आ); विचि.२३० विरवत् ; व्यप्र.४८६ देते (ते ते); - विचारः । द्वयामुष्यायण-शुल्कदत्तापुत्र.अनियुक्तापुत्र- धर्मपुत्राणां दायपिण्डदत्वविचारश्च ।
। बाल.२।१३५ (पृ.२३४) ज्यायसो ज्या (श्रेयसः श्रे); दच.
२९-३० विरवत्. औरसः क्षेत्रजश्चैव पुत्रिकापुत्र एव च ।
(४) नासं.१४।२२ यामुष्यायणका (द्विरामुष्यायणा) 4 "कानीनश्च सहोढश्च गूढोत्पन्नस्तथैव च ॥
स (शि); नास्मृ.१६।२३ पूर्वार्ध नासंवत्; अप.२।१२७ (१) नासं.१४।४३; नास्मृ.१६।४५; व्यक.१५४, का दद्युा (को दद्याद्वा) उत्तरार्धे (रिक्थाद(शग्राही विर.५५१; विचि.२३०, व्यप्र.४८६, बाल.२।१३२ स्थाद्वीजिक्षेत्रिकयोरपि); व्यक.१५६, उ.२।१३।६ का दर्दा (पृ.१७९),२।१३५ (पृ.२३४); दच.२९.
(को दद्यावा) (रिक्थादर्ध समादद्यात् बीजक्षत्रवतोस्तथा); विर.
. नारद