Dharmkosh Vyavaharkandam Vol 01 Part 02

SR No.: 016114
Original Sutra Author: N/A
Author: Lakshman Shastri Joshi
Publisher: Prajnapathshala Mandal
Publication Year: 1939
Total Pages: 1084
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 27 MB

Page 603

११११
स्त्रीपुंधर्माः बीजिक्षेत्रिणोरपत्यस्वाम्यविचारः
व्यालग्राही यथा व्यालं बलाद्गृह्णात्यशङ्कितः । उप्ते बीजे परक्षेत्रे बीजी न लभते फलम् ॥ तद्वद्भर्तारमादाय दिवं याति तपोबलात्॥ . व्यासः
तेत्र सा भर्तृपरमा स्तूयमानाप्सरोगणैः । पतिव्रतावृत्तम्
क्रीडते पतिना सार्द्ध यावदिन्द्राश्चतुर्दश । पूर्वोत्थानपरा दक्षा जघन्यासनशायिनी । मोदते पतिना सार्धमिति वचनात्सह पत्या स्वर्गोअवाग्दुष्टानुकला स्त्री भवेद्वै पुण्यकर्मणः ॥ पभोगः पत्नीगाम्येव फलमिति तत्कृतस्याग्निप्रवेशस्य स्त्रीदोषाः
| फलमकता भतो भुङ्क्त इति विरोधः सुपरिहा(ह)रः । द्वारोपवेशनं नित्यं गवाक्षेण निरीक्षणम् । यस्तु भर्तरि सुखसमवायः, स भर्तृगतादेव धर्मात् । तत्प्रअसत्प्रलापो हास्यं च दषणं कुलयोषिताम् ॥ तिबन्धकं पापं पत्नीकृतो धर्म उद्धरति । न च प्रतिबन्ध. त्याज्यस्त्रीविचारः
कोद्धारकः कार्यपरः । यस्तु पत्युः पापक्षयः पत्नीकृतस्य चतस्रस्तु परित्याज्याः शिष्यगा गुरुगा च या। धर्मस्य फलमिति श्रयते तस्यापि न मुख्योऽर्थः, किंतु पतिघ्नी च विशेषेण जुङ्गितोपगता च या॥ गौणः, क्षय इव क्षयः पत्नीधर्मेण पतिपापस्यानन्तरं , जुङ्गितः प्रतिलोमजश्चर्मकारादिः। मिता.११७२ फलदानप्रतिबन्धरूपः। - अप.१४८७ . अन्वारोहिणीप्रशंसा
*दिनैकागमदेशस्था साध्वी चेत्कृतनिश्चया। पूर्व मृता हरेदग्निमन्वारूढा हरेदघम् । न हि तृमिनं (?) तस्य यावदागमनं भवेत्।। भर्तुर्धनमभावे तु जीवन्ती सत्सु बन्धुषु ॥
विधवाधर्माः ब्रह्मघ्ने वा कृतघ्ने वा मित्रन्ने यच्च दुष्कृतम्। मते भर्तरि साध्वी स्त्री ब्रह्मचर्यव्रते स्थिता । भर्तुः पुनाति सा नारी तमादाय मृता तु या ॥ स्नाता प्रतिदिनं दद्यात्स्वभर्ने सलिलाञ्जलीन् ।
आदाय आलिङ्ग्येत्यर्थः । अप.११८७ विष्णोराराधनं चैव कुर्यान्नित्यमुपोषिता। दयितं याऽन्यदेशस्थं मृतं श्रुत्वा पतिव्रता। दानानि विप्रमुख्येभ्यो दद्यात्पुण्यविवृद्धये ॥
समारोहति शीर्षेऽग्नौ तस्याः शक्ति निबोधत ।। उपवासांश्च विविधान्कुर्याच्छास्त्रोदितान् शुभान् । ' वृत्तं मृतमित्यर्थः।
अप.११८७ लोकान्तरस्थं भर्तारमात्मानं च वरानने । यदि प्रविष्टो नरकं बद्धः पाशैः सुदारुणैः। तारयत्युभयं नारी नित्यं धर्मपरायणा ॥ संप्राप्तो यातनास्थानं गृहीतो यमकिङ्करैः।
देवलः तिष्ठते विवशो दीनो वेष्टयमानः स्वकर्मभिः ॥
स्त्रीत्यागविचारः
स्वंदारांस्त्यजतो मोहान्नरस्यान्यायमोचिनः । (१) समु.१०१.
धर्मवंशपरित्यक्तुनिष्कृतिर्न विधीयते ॥ (२)व्यक.१३२; स्मृच.२४९; विर.४२२ मणः (र्मिणः); सेतु.२८४; विभ.१३; समु.१२३.
(१) अप.११८७ व्यालं (सर्प) बला...तः (बिलाद् गृह्मात्य. (३) अप.११८३ गवा...क्षणम् (गवांक्षावेक्षणं तथा); व्यक. शङ्कितम् ); व्यक.१३७ विर.४४२; विभ.२६, १३४ वेशनं (सेवन); विर.४३०.
(२) अप.१८७ क्रीडते (मोदते); व्यक.१३७, विर. (४) मिता.१।७२. (५) अप.१८७.
४४२; विभ.२६ . (६) अप.११८७ मृतं (वृत्तं) शीर्षे (दीप्ते); व्यक.१३७ (३) विभ.२७.. (४) विता.३९३. . शीर्षेऽमी (शीघेऽनौ); विर.४४१; विभ.२५ शी (शीघ्रा). (५) व्यक.१३२, स्मृच.२४५, विर.४२३, रत्न.
(७) अप.१८७ बद्धः (बद्ध); व्यक.१३७; विर.४४१ १३४ मोचिनः (पालिनः); विता.८२२ मोचिनः (शालिनः); बद्धः (बहु); विभ.२६ वेष्टय (बध्य).
विभ.१३ पू., १४ उत्त, समु.१२२. म्य.का.१४०