Dharmkosh Vyavaharkandam Vol 01 Part 02

SR No.: 016114
Original Sutra Author: N/A
Author: Lakshman Shastri Joshi
Publisher: Prajnapathshala Mandal
Publication Year: 1939
Total Pages: 1084
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 27 MB

Page 239

उपनिधिः (२) स्वग्रहणादात्मीयं, न चौर्यादिनापहृतं, यस्मिन् केलजे वृत्तसंपन्ने धर्मज्ञे सत्यवादिनि । विस्रम्भाद् विश्वासान्निक्षिपत्यविशङ्कितो नायमन्यथा महापने धनिन्याउँ निक्षेपं निक्षिपेद्बुधः ।।. करिष्यतीति, निक्षेपो नाम तद्विवादपदम् । निःशङ्क एभिः सप्तभिरपि गुणैः संपन्ने पुरुषे निक्षेपं निक्षिपे. निक्षिप्यते स्थाप्यत इति निक्षेपः। स द्विविध इति ब्रुधः । स कालान्तरेष्वपि विप्रतिपत्तिं न गच्छतीति । वक्ष्यति । तस्य द्विविधस्यापि सामान्योपन्यासोऽयम् ।
अभा.८२ नाभा.३११ ससाक्षिकासाक्षिकनिक्षेपप्रतिदानप्रत्यादानविधिः । (३) तत्र निक्षेपो नाम स्वद्रव्यस्य विश्वासेन पुरुषा- से पुनर्द्विविधः प्रोक्तः साक्षिमानितरस्तथा । न्तरे स्थापनम् । न च न्यासोपनिध्योरतिव्याप्तिस्तयोः प्रतिदानं तथैवास्य प्रत्ययः स्याद्विपर्यये ।। लक्ष्यत्वात् । निक्षेप एव ग्राहकस्यासमक्षं समर्पितो (१) यो निक्षेपः साक्षिप्रत्यक्षो मुक्तः। असाववश्यं न्यास इत्युच्यते। . . व्यप्र.२७९ साक्षिप्रत्यक्षमेव समर्पणीयः । यः पुनरसाक्षिमान्स
अन्यद्रव्यव्यवहितं द्रव्यमव्याकृतं च यत् । विनैव साक्षिभिरर्पणीयः । इत्यस्य द्विविधो निर्गमः । निक्षिप्यते परगृहे तदोपनिधिकं स्मृतम् ॥ अथ विपर्ययो निक्षेपस्योपनिधेर्वा हानिर्मिथ्या भवति ।
निक्षेपलक्षणमभिहितम् । इदानीमोपनिधिक- तदानीं तदनुसारेण प्रत्ययो दिव्यशपथादिको भवतीति । लक्षणमुच्यते । अन्यद्रव्यव्यवहितमिति मञ्जिष्टापोटल
+अभा.८२ मध्ये विंशतिगद्याणका ग्रन्थिबद्धाः । अथवा ग्रन्थि- (२) प्रत्ययः स्याद्विपर्यय इति, यदा राजदैवविनष्टं - मुद्रितं यथा वस्त्रमध्ये मौक्तिकहारः । तद्वाऽभ्यन्तर तन्निक्षिप्तमित्युक्त्वा निक्षेपं न ददाति, तदा निक्षेपार्थासारद्रव्यं तदवस्थं तस्यापि न कथितम् । तथा हस्ते श्रयस्वाभिमतपुरुषेण राजदैवोपघातस्यानुरूपविभावनं निक्षिप्तमेवं स्थितं द्रव्यं यन्निक्षिप्यते तदोपनिधिक मित्यु- कार्यमित्यर्थः।
. विर.८५ च्यते । तदपि यथा स्थितं ग्रन्थिमुद्रितमेव प्रदेयम् । यो यथा निक्षिपेद्धस्ते यमर्थ यस्य मानवः । ग्रन्थिभेदे ग्रहीतुर्दोषो भवतीति । अभा.८२ स तथैव ग्रहीतव्यो यथा दायस्तथा ग्रहः ॥ . असंख्यातमविज्ञातं समुद्रं यन्निधीयते ।
यः पुरुषो यस्य हस्ते यमर्थ येन प्रकारेण निक्षितं जानीयादुपनिधिं निक्षेपं गणितं विदुः ॥ पेत् । तेनैव पुरुषेण तस्यैव हस्तात्स एवार्थः तेनैव निक्षेपोपनिध्योगणितागणितत्व निबन्धनो भेद इत्यर्थः। प्रकारेण ग्रहीतव्यः । यथा दायस्तथा ग्रह इति वचस्मृच.२ नात् ।
___ अभा.८२
स्वयमेव तु यो दद्यान्मृतस्य प्रत्यनन्तरे। *नाभा. अभावद्भावः ।
न स राज्ञाऽभियोक्तव्यो न निक्षेप्तश्च बन्धुभिः ।। . (१) नासं.३।२; नास्मृ.५।५ कृतं (हृत); अभा.८२
___ निक्षेपदातुर्मतस्य यः प्रत्यनन्तरस्तदीयद्रव्याधिकारी
निपटाततस्य यः परात नास्मृवत् ; अप.२।६५स्मृच.३, व्यप्र.२८० उत्त.
1.5 तस्य स्वयमेव गत्वा ग्राहकोऽयाचित एवाज्ञातो वा
सन समु.८७.
(२) मिता.२।६५ तं जा (तज्जा); आ.२१६५) स्मृच. + नाभा. अभावद्भावः। २ ममु.८।१४९ (वासनस्थमनाख्याय समुद्रं यन्निधीयते) पू.;
(१) नास्मृ.५।२; अभा.८२ धनिन्यायें (च धनिनि)., पमा.२७९ मितावत्। दीक.३३ (वासनस्थमनाख्याय समुद्र (२) नास्मृ.५।६;अभा.८२; अप.२।६५; व्यक.१३१; यविधीयते) पू. स्मृचि.१४ मितावत् ; व्यत.२२४ दीकवत्, स्मृच.३; विर.८५, पमा.२८०; विचि.३६; स्मृचि. पु. सवि.२६५ मितावत् ; व्यप्र.२८० मितावत् ; व्यउ. १४; सेतु.१३०; समु.८८ विव्य.३१ दानं (देयं). . ७९ मितावत् ; ब्यम.८४; विता.५५४-५५५, सेतु.८९ (३) नास्मृ.५।३; अभा.८२. दीकवत्, पू. समु.८७; विच.१३८ ममुवत् , पू.; भाच. (४) नास्मृ.५।१०; अभा.८३; पमा.२८७ ६ मियो ८१४५.
(नियो) सुश्च (सुस्तु).