Dharmkosh Vyavaharkandam Vol 01 Part 01

SR No.: 016113
Original Sutra Author: N/A
Author: Lakshman Shastri Joshi
Publisher: Prajnapathshala Mandal
Publication Year: 1937
Total Pages: 858
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 21 MB

Page 665

दण्डमातृका .
५८९
द्विविधो दण्डः अर्थदण्डः शारीरश्च । शारीरो दशधा (१) पूर्वसाहसः पणसहस्रद्वयं सार्द्ध, तस्मात्प्राग्ये 'अर्थदण्डस्त्वनेकधे'त्युक्तम् । तद् विशेष्यते । संक्षेपेण दण्डविशेषास्ते अनुबन्धगौरवात्पापातिशये चतुर्गुणा तावदुभयमुच्यते । अर्थदण्डः काकण्या आरभ्य यावत् ग्राह्याः। पूर्वसाहसादौ तु पापातिशये चातुर्गुण्यं सर्वस्वं, शारीरोऽवरोधाद्यारभ्य यावन्मरणम् । . . नास्तीत्यर्थः।
xविर.६५४ नाभा.१९।१११-११२ (२) कार्षापण द्विकार्षापणत्रिकार्षापणाः चतुर्गुणपरकाकिण्यादिस्तु यो दण्डः स तु माषपरः स्मृतः। मास्ते प्रोक्ताः । एवमन्येऽपि बोद्धव्याः। चतुष्कार्षामाषावरा? यः प्रोक्तः कार्षापणपरस्तु सः॥ पणादिः षोडशपरः । पञ्चादिर्विंशतिपरः। एवं प्राक्
काकिन्यादिः काकिन्यवरः, माषपरो माषान्तः । तेन पूर्वसाहसात् पञ्चाशदादिद्विशतान्तम् । एवमेतद् दश यत्रापराधे काकिन्यात्मको दण्ड उक्तस्तत्रानुबन्धगौरवा- संभवति । दोषोत्तर इति यत्रोच्यते तत्रापराधानुरूपेत्यापातिशये माषपर्यन्त एव दण्डः कार्यः। विर.६५३ णैव काकण्यादयो द्रष्टव्याः। यत्र कार्षापणपर इत्युकार्षापणावराद्यस्तु चतुःकार्षापणोत्तरः। - च्यते 'दमः कार्षापणपर' इत्यादौ, चतुर्माषादि यावत्
ब्यवरोऽष्टपरश्चान्यध्यवरो द्वादशोत्तरः॥ कार्षापणम् । कार्षापणादारभ्य यावच्चत्वारि । अष्टोत्तर___ अर्थदण्डो विशेष्यते । काकण्यादिर्य उक्तः स तु मिति यत्र, द्वावारभ्य यावदष्ठौ । द्वादशोत्तरमिति यत्र, यावन्माषम् । माषजघन्यादारभ्य यः स तु कार्षापणपरः। त्रिभ्य आरभ्य यावद् द्वादश । पूर्वसाहसपरमिति यत्र, कार्षापणादारभ्य यावच्चतुष्कार्षापणम् । द्विकार्षापणा , पञ्चाशत आरभ्य यावत् पूर्वसाहसमिति अपराधानुरूपो दारभ्य यावदष्टौ । त्रिकार्षापणप्रभृति यावद् द्वादश। विभागो द्रष्टव्यः । ... नाभा.१९।११५
नाभा१९।११३-११४ चतुर्विंशावरः पूर्वः परः षण्णवतिर्भवेत् । . कार्षापणाद्या ये प्रोक्ताः सर्वे ते स्युश्चतुर्गुणाः। शतानि पञ्च तु परो मध्यमो द्विशतावरः ।। एवमन्येऽपि बोद्धव्याः प्राक् च ते पूर्वसाहसात्॥ सहस्रं तूत्तमो ज्ञेयः परः पञ्चशतावरः । सवि.४९४ (-) तथैव च (उदाहृतः) शेषं स्मृचवत् ; विता.८४
त्रिविधः साहसेष्वेवं दण्ड उक्तः स्वयम्भुवा ।। स्मृचवत् ; बाल.२।२६ स्मृचवत् ; सेतु.३११ दिर्जी (दिजी)
चतुर्विंशतेरारभ्य षण्णवतिपर्यन्तः प्रथमः । द्विशतान्तस्तथा स्मृतः (न्तकरस्तथा) उत्त.; प्रका.७८ स्मृचवत् ;
दारभ्य पञ्चशतपर्यन्तो मध्यमः । पञ्चशतादारभ्य सहस्रसमु.६७.
पर्यन्त उत्तम इत्यर्थः।
विर.६६४ (१) नासं.१९।११३ काकि (काक) वरा (परा); नास्मृ.२१॥
दश दण्डस्थानानि। अपराधाद्यनुसारेण दण्डतारतम्यम् । ५५ षपरः (पावर:)ों यः (यो ऽयं) सः (यः); स्मृच.१२७षपरः दश स्थानानि दण्डस्य मनुः स्वायम्भुवोऽब्रवीत्। (पावरः) ! (ध्यों) णप (णव); विर.६५३-६५४; दवि.५३ त्रिषु वर्णेषु तानि स्युरक्षतो ब्राह्मणो व्रजेत् ।। पू. सेतु.३११ यः प्रो (यत्रो); प्रका.८०? (यों); समु.७० x दवि. विरवत्। प्रकावत् . (२) नासं.१९।११४ वराध (परार्ध); नास्मृ.२११५६ (१) नासं.१९८८-८९; नास्मृ.२११३० उत्तराधे णोत्तरः (णावरः)ष्टप (ष्टाप); स्मृच.१२७ छ (y) शोत्तरः (चतुःशतपरो यश्च मध्यमो द्विशतावरः); विर.६६४; (शान्तकः);विर.६५४ परश्चा (पणस्त्व) उत्त.; दवि.५४णोत्तरः स्मसा.८२ (=) तुर्वि (त्वारिं) तु प (यव); स्मृचि.३७% (णावरः) परश्चान्यः (पलान्तश्च); सेतु.३११ परश्चा (पण- दवि.२२ तर्वि (त्वारिं) चतुर्विशावर इति कचित्पाठः.... स्त्व) उत्त.; प्रका.८० च (य) णोत्तरः (णः परः) शोत्तरः (२) नासं.१९८९-९०, नास्मृ.२१।३१ वं दण्ड उ (शान्ततः); समु.७० च (य) श्वान्य (श्वोक्त).
(व दण्डः प्रो); विर.६ ६४ स्रं (स्रः) परः (स तु); स्मृसा. (३) मासं.१९।११५, स्मृच.१२७ या (स्तु) पू., विर. ८२ (=) परः (चतुः); स्मृचि.३७ सहस्रं तु (साहस्रश्चो) परः ६५४ बोद्धन्याः (विशेयाः) च ते (चैते); दवि.५४ बोद्धव्याः (स तु) वेवं (वेव); दवि.२२ सह (साह) शेषं विरवत् , पू. (विशेयाः) क् च ते (गेते); सेतु.३११ विरवत् ; प्रका:८० (३) नासं.१९।९४ नास्मृ.२११३६ (त्रिषु वर्णेषु यानि स्मृचवत्, पू समु.७० पू.. . . .. .स्यु ह्मण अक्षतः सदा).