Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 823

યજ્ઞોપવિતી
યજ્ઞાપવીતી વિ.,પું. [સં.,પું.] જનેાઈવાળા બ્રાહ્મણ્ યતમાન વિ. [સં.] યત્ન કર્યે જતું, મથ્યા કરતું, પ્રયત્નશીલ, સતત મંડભું રહેલું
યતાત્મા વિ.,પું. [સં. યત + અહ્મા] જેણે પેાતાના આત્માને કાબૂમાં લીધેા હોય તેવા (પુરુષ)
યતિ પું. [સં] જેણે આત્માને કામાં લીધે! હાય તેવા પુરુષ, જિતાત્મા, યતાત્મા. (૨) યાગી (સામાન્ય) (૩) જૈન સંસારી સાધુ, જતિ. (૪) શ્લાકમાં કે પદ્યની કડીમાં તેમ સંગીતમાં નક્કી સ્થળે ત્યાં ત્યાં લેવાતા વિરામ, ‘સ્લર.' (પિ.) (૫) વાથમાં તેમ સામાસિક શબ્દમાં આવતા ઉચ્ચારણ-વિષયક આછે। વિરામ, ‘જંકચર.’ (ન્યા.) યતિ-~ ન. [સં.] જતિપણું, યતિ-ધર્મ
યતિ-દીક્ષા શ્રી. [સં.] યેગી થવાના ધાર્મિક વિધિ. (૨) સંન્યસ્તના વિધિ [ના આચાર યતિ-ધર્મ પું. [સં.] જએ ‘ચતિ-વ.’(ર) યતિએ પાળવાચતિની વિ.,. [સં.] વિરક્ત સ્ત્રી યતિ-ભંગ (-ભ) પું. [સં.] શ્લોક કે પદ્યની કડીમાં જ્યાં વિરામ જરૂરી હાય ત્યાં ન લેવામાં આવે એ સ્થિતિ. (એ દાષ છે.). (પિં.) [(સંગીત) યતિ-લગ્ન ન. [સં.] સંગીતના એ નામને એક તાલ, યતિ-૧ર, યં વિ.,પું. [સં.] શ્રેષ્ઠ યતિ [કરવાનું વ્રત તિ-સાંતપન (-સાતપન) ન. [સં.] એ નામનું ગૃહસ્થે યહી વિ.,પું. [સં.] સંયમી [બાળક યતીમ ન. [અર.] માબાપ વિનાનું નિરાધાર બાળક, અનાથ યતીમ-ખાનું ન. [+જુએ ખાનું.'] અનાથ બાળકોનું આશ્રયસ્થાન, અનાથાશ્રમ, ‘ઓર્ફનેઇજ’ યતીમી` હી. [ + ગુરૂ ‘ઈ ' ત.પ્ર.] યતીમપણું, અનાથ-તા યતીમા` વિ. [+]. ‘ઈ ' તે પ્ર.] અનાથને લગતું યતેંદ્રિય (યતેન્દ્રિય) વિ. [સં. યજ્ઞ + જ્ઞન્દ્રિય] જેણે ઇંદ્રિયાને કાબૂમાં રાખી હોય તેવું, સંયમી યત્કિંચન (યત્કિચન), યત્કિંચિત્ (યકિચિત્) વિ. [ર્સ,] જે કાંઈ, જેટલું કાંઈ. (ર) ક્રિ.વિ. જરાક, જરાય યત્ન છું. [સં.] પ્રયત્ન, પ્રયાસ, ઉદ્યોગ, ઉદ્યમ, મહેનત. (ર) ખંતપૂર્વકના શ્રમ. (૩) ઉપાય ચહ્ન-કારી વિ. [સં,પું.] યત્ન કરનાર યત્નપૂર્વક ક્રિ.વિ. [સં.] ચત્ન કરીને, મહેનતથી, પ્રયાસથી યત્ન-વાન વિ. સં. વાન્, પું.], યત્ન-શીલ વિ. [સં] ચહ્ન કર્યા કરનારું, મહેનતુ, ઉઘોગી, ઉદ્યમી યત્ના શ્રી. [સં.] સાચી સમઝ. (જેન.)
યથા-પ્રસંગ (-પ્રસ) ક્રિ.વિ. [સં.] પ્રસંગને અનુરૂપ હાય એમ યથા-મતિ યથા-બુદ્ધિ ક્રિ.વિ. [સં] અક્કલ પ્રમાણે, સમઝ પ્રમાણે, યથા-ભાગ ક્રિ.વિ. [સં.] પાતપેાતાના હિસ્સા પ્રમાણે યથા-ભૂત ક્રિ.વિ. [સં.] જે પ્રમાણે બન્યું હોય એમ થયા-મતિ ક્રિ.વિ. [સ] જઆ યથા-બુદ્ધિ.’ તિમ યથા-યુક્તિ ક્ર.વિ. [સં.] બંધ બેસે તે પ્રમાણે, ઠીક લાગે યશાયાગ્ય ક્રિ.વિ. [સં.] યોગ્ય કે ઉચત લાગે તે પ્રમાણે યથા-રીતિ ક્રિ.વિ. [સં.] રીત પ્રમાણે, રૂઢિ પ્રમાણે યથા-રુચિ ક્રિ.વિ. [સં.] મનને ગમે કે ભાવે તે પ્રમાણે, ઇચ્છા પ્રમાણે, થેછ
યથા-રૂપ ક્રિ.વિ. [સં.] જએ ‘યથાનુરૂપ.’ યથાર્થ વિ. [ + સં. મર્થ] હોય તેવું, તદ્ન સાચું, ‘રિયલ’ (દ. ખા.), ‘કરે.’ (૨) ઉચિત, યેાગ્ય, વાજબી (૩) વાસ્તવિક, સ્વાભાવિક, (૪) ક્રિ.વિ. વાસ્તવિક રીતે યથાર્થ-જ્ઞાન મ. [સં.] વાસ્તવિક જ્ઞાન, સાચી સમઝ
યશા-કાલ(-ળ) ક્રિ.વિ. [સં.] સમય પ્રમાણે, સમયને યથાર્થતા સ્ત્રી, [સં] ચથાર્થ હોવાપણું, વાસ્તવિક-તા,
યંત્ર-તંત્ર ક્રિ.વિ. [સં.] જયાં ત્યાં, ઠેકઠેકાણે યથા ઉભ. [ર્સ.,ગુ. માં તત્સમ શબ્દોમાં સમાસના પૂર્વ પદ્મ તરીકે વ્યાપક] જેમ ચથા-ઋતુ ક્રિ.વિ. [સં.] ઋતુને અનુસરીને, ઋતુ પ્રમાણે યથાકર્સ ક્રિ་વિ. [સં.] કર્મ પ્રમાણે
યથા-કામ ક્રિ.વિ. [સં.] ઇચ્છા પ્રમાણે, મનગમતી રીતે યથાકામી વિ. [સં.,પું] ઇચ્છા પ્રમાણે કરનાર
૧૮૫૨
યથાર્થતા
અનુસરીને તમ યથા-ક્રમ ક્રિ.વિ. [સં.] ક્રમ પ્રમાણે, એક પછી એક આવે યથા-જ્ઞાનક્રિ.વિ. [સં.] સમઝ પ્રમાણે, સમઝવાની શક્તિ પ્રમાણે [(ર) ચેાખે ચેાખ્યું. (૩) સાવ સાચું યથાતથ ક્રિ.વિ. [સં] જેવું હોય તે પ્રમાણે, અલેાઅદલ. યથાતથ-તા સ્ત્રી. [સં] યથાતથ હેાવાપણું યથાતથ-વાદ પું. [સં.] વાસ્તવિકતા-વાદ યથા-તથા ક્રિ.વિ. [સં.] જેમતેમ કરીને ચથા-ત્ર ન. [સં.] જેવું હાવાપણું, યથાસ્થિત હેવું એ, [‘Ñકટિવ’ (હ. દ્વા.) યથા-દર્શ પું. [સં.] ચિત્રાદિનું સપાટી ઉપરનું તાદશ દર્શન, યથા-દર્શન ન. [સં.] જુએ ‘યથા દર્શ,’‘પર્પેટિવ’ (ગુ. વિ.) [ચાન્યતા પ્રમાણે યથાધિકાર ક્રિ.વિ. [ + સંધિ-ાર્] અધિકાર પ્રમાણે, યથાનામા ક્રિ.વિ. [સં. ય-નામનું, પ.વિ., એ.વ.] નામ પ્રમાણે [પ્રમાણે યથા-નિયમ ક્ર.વિ. [સં.] નિયમ પ્રમાણે, ધારા-ધારણ યથાનુક્રમ ક્રિ,વિ. [ +સં. મનુ-મ] ક્રમ પ્રમાણે, એક પછી એક આવે તેમ, યથાક્રમ
અસલ સ્થિતિ
યથાનુરૂપ ક્રિ.વિ. [ + સં. મનુરૂપ] દેખાવમાં સરખું હાય એમ, સ્વરૂપ પ્રમાણે, ખરાખર વાજબી રીતે યથા-ન્યાય ક્રિ.વિ. [સં.] કાયદા પ્રમાણે, કાયદેસર રીતે, યથા-પૂર્વ ક્રિ.વિ. [સં.] અગાઉ હતું તે પ્રમાણે, અગાઉની જેમ, પહેલાંની જેમ
યથાપૂર્વવાદી વિ. [સં.,પું.] અગાઉ જેવું હોય તેવું જ થતું કે હોવું જોઇયે એમ માનનારું, ‘ને-ચેઇન્જર' (હિં. હિં.) યથા-પ્રમાણ ક્રિ.વિ. [સં] પ્રમાણસર, ચૈાન્ય પ્રમાણ મુજબ ચથાપ્રમાણ-તા સ્ત્રી, [સં.] યથા-પ્રમાણ હાવાપણું યથા-પ્રયાજન ક્રિ.વિ. [સં.] પ્રયેાજન પ્રમાણે, હેતુ પ્રમાણે, પ્રસંગ-વશાત્
Jain Education International_2010_04