Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 726

મહારાજાધિરાજ
સમયને ઇકામ, (૩) (લા.) આનંદી, લહેરી. (૪) મૂર્ખ
માણસ
૧૦૬૧
મહારાજાધિરાજ હું. [સં. મજ્જાન + અધિરાī] મેટારાન્તએના રાજા, સમ્રાટ, શહેનરશાહ, સાર્વભૌમ રાજ (૨) મેટા બ્રાહ્મણ આચાર્ય
[મહારાણી
‘રાણી.']
મહા-રાણી સ્ત્રી. [સં. મહત્ >મહા + સં.] સમ્રાટની રાણી, મહા-ર્ાથ ન. [સં. મત્ >મજ્ઞ + સં.] જેમાં અનેક ખંડિયાં રાજ્ય હોય તેવું વિશાળ સત્તાવાળું રાજ્ય, સામ્રાજ્ય મહા-રાણી શ્રી. [સં. મદ્દત્ > મા + જએ એ ‘મહા-રાણી.’ (ર) યમુના નદી. (પુષ્ટિ.) મહારાણી-જી ત., ખ.વ. [+જુએ જી' માનાર્થે અને તેથી ન.] જુએ ‘મહારાણી(ર).’ (પુષ્ટિ.) મહારાણા પું. [સં. મત્ >મહા+જુએ ‘રાણા.’] અનેક ખંડિયા રાણા જેની નીચે હાય તેવા રાજ (મેવાડના સિસેાદિયાને જૂના ઇકામ) મહા-રાત્રિ(-ત્રી) શ્રી. [સં. મત્ >મદ્દા + સં.] મધ્યરાત્રિ, મધરાત. (ર) શિવ-રાત્રિ, મહા-વદિ ચૌદસની તિથિ. (૩)
મહા-પ્રલયની રાત્રિ
મહા-રામાયણુ ન. [સં. મત્ > મહા + સં.] (ખાસ કરી) યોગવાસિષ્ઠ રામાયણ, (સંજ્ઞા.)
મહારાવ પું. [સં. મત >મા + આ ‘રાવ.’] દેશી રજવાડાંઓના એક મુકામ (કચ્છના રાજાના જાણીતા) મહા-રાવળ પું. [સં. મત્ > મહા + જુએ ‘રાવળ.”] દેશી હિંદુ રાજાઓના એક જૂના ઇકામ (જેસલમેર ડુંગરપુર વગેરેના જૂના રાજવીઓનો) મહારાષ્ટ્ર ન., પું. [સં. મત્વ > મા+સં., ન.] જ્યાં મરાઠી ભાષા ખેલાય છે તે પ્રદેશ અને (જેની ફરતે ગુજરાત મધ્યપ્રદેશ અને કર્ણાટક કિવા મૈસૂર રાજ્યના પ્રદેશ આવેલા છે, પશ્ચિમે સમુદ્ર). (સંજ્ઞા.) મહારાષ્ટ્રવાદી વિ. [સં.,પું.] મહારાષ્ટ્રનું સામ્રાજ્ય હેવું જોઇયે એવું માનનાર [વતની મહારાષ્ટ્રિય વિ. [સં.] મહારાષ્ટ્રને લગતું. (ર) મહારાષ્ટ્રનું મહારાષ્ટ્રી શ્રી.[×.] મુખ્યત્વે મહારાષ્ટ્ર દેશની ઈ.સ.ના આરંભ આસપાસની પ્રાકૃત ભાષા, પ્રધાન પ્રાકૃત. (સંજ્ઞા.) મહારાષ્ટ્રીય વિ. [સ. મહારાષ્ટ્રિય, દીર્ધ ‘ઈ” સં, ના જા શાને ટ્ પ્રત્યય લાગે છે એવા ભ્રમથી પ્રચલિત છે.] જએ મહારાષ્ટ્રિય,’
મહારાસ પું. [સં. મહq> મહા + સં.] મેટા રાસ. (૨) ભાગવત પુરાણ – દશમસ્કંધમાંની રાસપંચાધ્યાયી'માંના બીજો ઉત્તર રાસ. (સંજ્ઞા.) [અશુભ મહારિષ્ટ ન. [સં. મદ્દä Ð મહા + ર્િ] ભારે મેઢું મહા-રુદ્ર હું. [સં. મહત્ >મહા + સં.] ‘રુદ્ર'ને ઉદ્દેશી ૧૧ લઘુ રુદ્રોના એક યજ્ઞ (જેમાં ૧૨૧ વખત ‘રુદ્રા’ના પાઢ કરવાના થાય.) (સંજ્ઞા.)
મહા-રૂખ ન. [સ, મહત્>મદ્દા + જ ‘રૂખ' મેટું ઝાડ] શેમળાનું ઝાડ, (૨) ગેરખ-આંબલી, રૂખડા. (૩) થારનું ઝાડ મહારૂપ ન. [સં. મદ્દવ્>મહા + સં.] રૂપકમ ‘એલેગારી' (ન.લ.) (કાવ્ય.)
દૃષ્ટાંત,
31.-221
Jain Education International_2010_04
મહા-વાર્તા
મહા-રેખા શ્રી. [સં. મવ>મા+સં.] ગુરુરેખા (-)– એક વિરામ–ચિહ્નના પ્રકાર. (વ્યા.) મહા-રોગ પું. [સં. મહત્≥ મજ્જા + ર્સ.] ભગંદર વગેરે તે તે માટા રાગ. (ર) મરકી, મહામારી મહારાણી વિ. [સં.,પું.] મહારાગનેા ભોગ બનેલું મહારૌરવ ન. [સં, મહત્ ≥મા + સં.] એ નામનું એક
નરક
મહાર્થ વિ, [સં. મદ્દત્>મહા + અર્થે] જઆ ‘મહામૂલું.’ મહાર્થ-તા સ્ત્રી. [સં.] મેધાઈ મહાર્ણવ પું. [સં• મહત્>મહા + ળ] મહા-સાગર મહાલ (માલ) પું. [અર. મહાત્] તાલુકાના એક પેટાભાગ, નાના તાલુકા [મહાલ-કાર મહાલ-કારી (મા:લ-) પું. [+સં.,પું.] મહાલના વહીવટદાર, મહા-લક્ષ્મી . [સં. મત્>મહા +.સં.] વિષ્ણુની પત્ની લક્ષ્મી, સમૃદ્ધિ-સંપત્તિની પરમ અધિષ્ઠાત્રી દેવી. (સંજ્ઞા.) મહાલક્ષ્મી-વ્રત ન. [સં.] ભાદરવા સુદ આઠમથી સેાળ દિવસનું મહાલક્ષ્મીના પૂજનનું સ્ત્રીઓનું એક વ્રત મહાલ-દાર (માઃલ-) વિ.,પું. [જુએ ‘મહાલ’ + ફા. પ્રત્યય.] જએ ‘મહાલ-કારી.’
મહા-લય' હું. [સં. મહત્>મજ્જા+સં.] મેટાવિનાશ.
(ર) ભાદરવા વિદેના શ્રાદ્ધપક્ષ, પિતૃ-પક્ષ
મહાલય ન. [સું. મહત્>મહા + માથ, પું., ન.] ભારે મોટું મકાન, હવેલી, મહેલ, માળા, અહુમાળી મકાન, મહિટ-રીડ બિલ્ડિંગ
મહાલય-પક્ષ [સં. મહાત્ + સં.] જુએ મહા-લય - મહાલ-વારી, ૦ પતિ (મા:લ-) સ્ત્રી. [+ સં.] જેમાં મહે
સૂલ વસૂલ કરવાની જવાબદારી ગ્રામજના ઉપર હાય તેવી શાસન-પદ્ધતિ, ગ્રામપંચાયત-પદ્ધતિ
મહાલવું (માઃલવું) અક્રિ. [૪.પ્રા, મહેં] ખાવું પીવું અને મેાજ માણવી-લહેર કરવી. મહદ્યાનું (મ:લાનું) ભાવે,િ મહલાવવું (મઃલાવવું) કે.,સક્રિ,
મહા-વજ્ર પું. [સં.મહત્ > મહીં + સં., ન,] એ નામને। એક અહંકાર. (સંગીત.) [હાંકનાર આદમી મહાવત (માઃવત) પું. [સં. મહા-પાત્ર – પ્રા. મહાવત્ત] હાથી મહા-વન ન. [સં. મદ્દત્ >મહા + સં.] મથુરા પ્રદેશમાં ગોકુલ પાસે આવેલું એ નામનું એક વન. (સંજ્ઞા.) મહા-વરાહ પું, [સં. મહત્ > મહા + સં.] વિષ્ણુના દસ
અવતારામાં ત્રીજો અવતાર, આદિવરાહ. (સંજ્ઞા.) મહાવરા (મા:વરા) પું. ટેવ, આદત, ‘પ્રેકટિસ’ મહા-વાથ ન. [સં. મહત્ >મહા + સં.] છટ્ઠાગ્ય ઉપનિષદના વમતિવાળું ગંભીર અર્થવાળું વાકષ. (વેદાંત.) (ર) ઉપસંહાર
મહા-વાત, યુ પું. [સં. મદ્દત્>મહા + સં.] વંશળ, વંટાળિયા, તાકાની પ્રચંડ વન
મહા-વાઘ ન. [સ.] મેટું વાજ્ર, ‘આર્ગન’(આ.ખા.) મહાવારી વિ. દર માસે પ્રગટ થતું માસિક મહા-વાર્તા સ્ત્રી. [સં., મત્ > મા + સં.] વિશાળ વાત, ઇતિહાસ વગેરે કથા