Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 580

બુદ્ધિ( વિ)ધાતક
બુદ્ધિ(-વિ)ઘાતક વિ. [સં.], બુદ્ધિ-ઘાતી વિ. [સં., પું.] બુદ્ધિને નાશ કરનારું બુદ્ધિ-ચમત્કાર પું. [સં.], બુદ્ધિ-ચમત્કૃતિ સ્ત્રી. [સં.], બુદ્ધિચાતુર્ય ન. [સં.] બુદ્ધિની ચતુરાઈ, ચતુર બુદ્ધિ, ‘વિટ’ (મ. ન.)
૧૧૧૫
બુદ્ધિ-ચાપલ(ક્ષ્ય), બુદ્ધિ-ચાંચય (-ચા-ચય) ન. [સં ] બુદ્ધિની ચપળતા-ચાલાકી. (ર) મુદ્ધિની ચંચળતા. (૩) (લા.) ચાંપલાઈ [પૂર્વક ઊભું થાય તેવું બુદ્ધિઅન્ય વિ. [સં.] બુદ્ધિમાંથી ખોલી આવે તેવું, સમઝન બુદ્ધિ-નથ ન. [સં.] બુદ્ધિની જડતા, જડ બુદ્ધિ હાવાપણું બુદ્ધિજીવી વિ. [સં., પું.] બુદ્ધિના ઉપયેગથી ભરણ-પોષણ મેળવનારું (શિક્ષક વકીલ વગેરે), ‘ઈન્ટિલેક્ચ્યુઅલ' બુદ્ધિ-તત્ત્વ ન. [સં] શરીરમાં રહેલા સમઝદારી-રૂપ પદાર્થ, (૨) સાંખ્ય તત્ત્વજ્ઞાનનું ખજું તત્ત્વ. (સાંખ્ય.) બુદ્ધિ-દાતા વિ. [સં. યુદ્ધ: વાતા, પું.], બુદ્ધિ-દાયક વિ. [સં.], બુદ્ધિદાયી વિ. [સં., પું.] સમઝ ખીલવે તેનું, જ્ઞાન આપનારું [વાપણું બુદ્ધિ-દૌર્બલ્ય ન. [સં.] અગ્નિની ઊણપ, નબળી બુદ્ધિ બુદ્ધિ-ધન વિ. [સં.] (બુદ્ધિ જેની મૂડી હાય તેવું,) બુદ્ધિમાન, બુદ્ધિશાળી
.
બુદ્ધિનાશ પું. [સં.] સમઝ-શક્તિ મારી જવી એ બુદ્ધિ-નિધાન વિ. સં., ન.] બુદ્ધિમાન, સમઝદાર, ઢાğ બુદ્ધિ-પુરઃસર, બુદ્ધિ-પૂર્વક ક્રિ. વિ. [સં] પૂરેપૂરો વિચાર કરીને, પાકી સમઝથી, સમઝપૂર્વક, ખરાખર સમઝૌને બુદ્ધિ-પ્રતિભા સ્ત્રી. [સં.] બુદ્ધિના વૈભવ, તીવ્ર બુદ્ધિ હોવાપણું બુદ્ધિ-પ્રધાન વિ. [સં.] જેમાં બુદ્ધિનિયામક હોય તેવું, પાકી સમઝવાળું
બુદ્ધિ-પ્રભાવ પું. [સં.] જએ બુદ્ધિ-પ્રતિભા.’ બુદ્ધિ-પ્રયાગ પું. [સં.] બુદ્ધિ અજમાવવી એ બુદ્ધિ-પ્રામાણ્ય ન. [સં] સમઝમાં આવે તે જ સ્વીકાર્ય
એવી વિચાર-પદ્ધતિ, બુદ્ધિવાદ, રેશનાલિઝમ’ (મ. હ.) બુદ્ધિપ્રામાણ્ય-વાદ પું. [સં.] સમઝમાં આવે તેવું જ સ્વીકાર્ય એવી વિચાર-પદ્ધતિના સિદ્ધાંત, બુદ્ધિવાદ, રેશનાલિઝમ’ [માનનારું, ‘રેશનાલિસ્ટ’
બુદ્ધિ-પ્રામાણ્યવાદી વિ. [સં., પું.] બુદ્ધિપ્રામાણ્ય-વાદમાં બુદ્ધિ-ખલ(-ળ) ત. [સં.] બુદ્ધિ-શક્તિ, સમઝવાની તાકાત, માનસિક શક્તિ [ભિન્ન રીતે સૂઝેલું બુદ્ધિ-ભિન્ન વિ. [સં.] ભિન્ન ભિન્ન વિચારકને ભિન્ન બુદ્ધિ-ભેદ પું. [સં.] બુદ્ધિ કે સમઝમાં ડામાડોળપણું, આ સાચું કે એ સાચું' એવે ભ્રમ બુદ્ધિ-(॰વિ)ભ્રમ હું. [સં.] બુદ્ધિમાં વિકાર આવી જવા
એ કે જેનાથી સાચા-ખાટાના વિવેક ન રહે.
બુદ્ધિ-ભ્રંશ (-ભ્રંશ) પું. [સં.] જએ ‘બુદ્ધિ-નાશ.' બુદ્ધિ-ભાવના સ્ત્રી. [સં.] જ એ ‘બુદ્ધિ-પ્રામાણ્ય’રેશના
લિઝમ' (વિ. યુ.)
બુદ્ધિમત્તા સી., ત્ત્વ ન. [સં.] બુદ્ધિમાન હોવાપણું, ડહાપણ, શાણપણ, હેશિયારી, કુશળતા, ‘ઇન્ટિલેક્ચ્યુઆલિટી' (મ.ન.)
Jain Education International_2010_04
બુદ્ધિ-સ્વાતંત્ર્ય
બુદ્ધિ-મહિમા પું. [સં.] બુદ્ધિની મહત્તા, બુદ્ધિનું ગૌરવ, ‘રેશનાલિઝમ’ (આ. ખા.)
બુદ્ધિ-મંત (-મન્ત) વિ. [સં. °મ≥પ્રા. °મંત], બુદ્ધિ-માન વિ. [સં. °માન્ પું.] બુદ્ધિવાળું, શાણું, ડાધુ, હોશિયાર, કુશળ
બુદ્ધિમાપન ન. [સં.] બાળક કે માણસેામાં સમઝશક્તિ કેટલી છે એ માપવાની ક્રિયા, ઇન્ટેલિજન્સ-ટેસ્ટિંગ'
બુદ્ધિ-માંદ્ય (-મા) ન. [સં.] બુદ્ધિની મંદતા હોવાઘણું, નખળી બુદ્ધિ કેવાપણું
બુદ્ધિ-મૂલક વિ. [સં.] બુદ્ધિ ઉપર જેના આધાર છે તેવું બુદ્ધિયું વિ.સં. મુદ્ઘિ + ગુ.ઇયું' ત...] જુએ બુદ્ધિ-માન’ બુદ્ધિ-ચાગ પું. [સં.] બુદ્ધિના ઉપયેગ થઈ શકે એવી
પરિસ્થિતિ, વિચાર કરવાની અનુકૂળ સ્થિતિ [એંધાણી બુદ્ધિ-લક્ષણ ન. [સં.] સમઝ ધરાવે છે એ પ્રકારની બુદ્ધિ-લક્ષણી વિ.સં., પું.] બુદ્ધિવાળું, ‘ઇન્ટિલેક્ચુઅલ’ બુદ્ધિ-લાઘવ ન. [સં] સૂક્ષ્મ વિચાર-શક્તિ કેવાપણું બુદ્ધિ-વર્ધક વિ. [સં.] બુદ્ધિને વધારનારું બુદ્ધિ-ત્યંત (વત) વિ.સં. યુરૢિ + ગુ. ‘વંત' ત. પ્ર.] જ ‘બુદ્ધિમંત,’
બુદ્ધિ-વાદ પું. [સં.] જુએ‘ બુદ્ધિ પ્રામાણ્યવાદ’-‘ઇન્ટિલેકચ્યુઆલિઝમ' (હીં. વ્ર.), ‘રૅશનાલિઝમ' (ન. લા.) બુદ્ધિવાદી વિ. સં. હું.] જુએ ‘બુદ્ધિપ્રામાણ્યવાદી.’ બુદ્ધિ-વિકાસ પું. [સં.] બુદ્ધિની ખિલવણી, બુદ્ધિશક્તિમાં
વધારા થવા એ
બુદ્ધિ-વિધાતક જુએ ‘બુદ્ધિધાતક.’ બુદ્ધિ-વિભ્રમ જએ બુદ્ધિભ્રમ.' બુદ્ધિ-વિવેકપું. [સં.] સારું નરસું–સાચુંખાઢું–સબળું નબળું,’
જાણવાની શક્તિ, જજમેન્ટ'
[ભ્રમ
બુદ્ધિ-વિષય પું. [સં.] બુદ્ધિની મર્યાદામાં આવતી બાબત બુદ્ધિ-વિષયક વિ. સં.] બુદ્ધિને લગતું, બુદ્ધિ વિશેનું બુદ્ધિ-વિષયી-ભૂત વિ, [સં.] બુદ્ધિને વિષય બનેલું બુદ્ધિ-કય ન. [સં.] ખુદ્ધિની વ્યવસ્થાના અભાવ બુદ્ધિ-વ્યાપાર પું. [સં.] બુદ્ધિને ઉપયોગ કરવા એ, ‘રીનિંગ' (હીં. ત્ર.) બુદ્ધિયાપાર-વિદ્યા, સ્ત્રી, બુદ્ધિયાપાર-શાસ્ત્ર ન. [સં.] તર્કશાસ્ત્ર, ‘લૉજિક' (બ. ક. ઠા.) બુદ્ધિયામેાહ પું. [સં.] બુદ્ધિનું મૂંઝાઈ જવું એ, (૨) બુદ્ધિબુદ્ધિ-શક્તિ સ્ત્રી. [ર્સ.] બુદ્ધિરૂપી શક્તિ, વિચાર-શક્તિ, સમઝ, વિવેક. (૨) ગજું, ગુંયેશ, ‘કૅલિબર’ બુદ્ધિશાલિની વિ., સ્ત્રી, સિં] બુદ્ધિશાળી સ્ત્રી બુદ્ધિશાલી(-ળી) વિ. [સં., પું.] જુએ બુદ્ધિમંત.’ બુદ્ધિસવ ન. [ર્સ,] બુદ્ધિરૂપ ખળ, બુદ્ધિશક્તિ બુદ્ધિ-સંપન્ન (-સમ્પન્ન) વિ. [સં.] જુએ ‘બુદ્ધિ-મંત.’ બુદ્ધિ-સાગર વિ. [સં., પું.] ઘણું જ બુદ્ધિમાન. (૨) (કટાક્ષમાં) મર્ખ, બેવકૂફ બુદ્ધિ-સામર્થ્ય ન. [સં.] જુએ ‘બુગ્નિખલ,’ બુદ્ધિ-સિદ્ધવિ. [સં.] સમઝથી નીવડી આવેલું રેશનલ' બુદ્ધિ-સ્વાતંત્ર્ય (-સ્વાત-ત્ર્ય) ન. [સં.] દરેકને પેાતાની રીતે
[(ગ.લ.)