Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 477

પ્રાણાધાત
૧૫૧૨
પ્રશ્ચંગ
શક્તિથી બીજાને વશ કરવાની વિદ્યા, ‘હિપ્નોટિઝમ' પ્રાણી-દેહ-વિદ્યા સ્ત્રી. [સ, ગ્રાળ-; આ ગુ. સમાસ] પ્રાણીપ્રાણઘાત ૫. [+સં. મા-ઘાત જીવનું જોખમ
એના શરીરને લગતું શાસ્ત્ર પ્રાણાચાર્ય ૫. [ + સં. મા-વા] આયુર્વેદના અભ્યાસની પ્રાણી-ભૂળ સી. [સ. પ્રાજિ-મરોડ ! આ. ગુ. સમાસ] આચાર્ય—પદવી ધર વૈદ્ય
[પહેલું વત, (જેન.) પ્રાણીઓને લગતી ભગેળવવા પ્રાણાતિપાત યું. [ + સં. મતિ-વાત] અહિંસા નામના વ્રતનું પ્રાણી-મામી-વિદ વિ. જિઓ “પ્રાણી' + “મમી' + સં. વિવું પ્રાણાત્મક વિ. [+સં. મારમન + 1) પ્રાણમય
પ્રાણીઓનાં મડદાં સાચવી રાખવાની વિદ્યાનું જ્ઞાન ધરાવનાર પ્રાણુભ-લાદ . [+ સં. મારH-વાજીવની હિલચાલન પ્રાણી-મામી-વિધા સ્ત્રી. જિઓ “પ્રાણી' + “મમી'+ સં.]
આધાર પ્રાણના અસ્તિત્વ ઉપર છે એવો મત-સિદ્ધાંત, પ્રાણીઓનાં માદાં સાચવી રાખવાની હિકમત આપતું શાસ્ત્ર વાઈટાલિઝમ' (હી. વ્ર.)
પ્રાણી-મિતિ સ્ત્રી, સિં પ્રાળ-મિતિ; આ ગુ. સમાસ] પ્રાણપ્રાણાત્મવાદી વિ. સં., મું] પ્રાણાત્મ-વાદમાં માનનાર એનાં શરીરના ભાગે અને એના સાપેક્ષ મહત્ત્વના નિશ્ચયનું પ્રાણાત્મા છું. [+એ. મારમાં] પ્રાણરૂપે રહેલો આત્મા, શાસ્ત્ર
[હોમીને કરવામાં આવતો યજ્ઞ-પ્રકાર જીવાત્મા, લિંગાત્મા
પ્રાણી-મેધ છું. [સં કાળિય; આ ગુ. સમાસ) પશુપક્ષીઓને પ્રાણત્યય ! [+ . અથa] પ્રાણ-વિનાશ
પ્રાણી-રસાયનવિદ્યા સ્ત્રી. [સં. પ્રાળ-સં; આ ગુ. સમાસ], પ્રાણાધાર ! [+ સં. મા-ધાર] પ્રાણોને ટકાવી રાખનાર પ્રાણીઓને લગતું રસાયનશાસ્ત્ર [પ્રાણી-જગત.”
સંબંધી, હિતેષી માણસ. (ર) (લા.) પ્રાણપ્રિય પતિ પ્રાણી-રાજ્ય ન. [સં. પ્રાળ-SI; આ ગુ. સમાસ] જાઓ પ્રાણધિક લિ. + સં. મfષા] પ્રાણાથી વધુ પ્રિય (પતિ) પ્રાણી-વર્ગ કું. [સં. શાળા-વ; આ ગુ. સમાસ] જડ-ચેતન પ્રાણાભ્યાસ પું. [+ સે. અથાણ] પ્રાણ એ જ આત્મા છે પદાર્થોમાંને ચેતન પદાર્થોને સમહ કે પ્રકાર એ પ્રકારનું ભ્રમ-જ્ઞાન. (વેદાંત.)
પ્રાણી-વર્ણન ન. [સ, પ્રાણ-વર્ણન આ. ગુ. સમાસ] પ્રાણીપ્રાણપહારી વિ. [ + સં. મા-દ્વારી, ૫.] જ “પ્રાણ-હર.' ઓની વિગત પ્રાણાયામ છે. [+ સં. મા-થામ] ફેફસાંમાંના વાયુને નિરોધ પ્રાણી-વાચક વિ. સં. પ્રાણ-વાવ; આ ગુ. સમાસ આ
કરી શુદ્ધ કરવાની સર્વસામાન્ય એક યૌગિક ક્રિયા. (ગ) પ્રાણી છે એમ બતાવતું (નામ). (વ્યા.) પ્રાણાર્પણ ન. [+સં. અર્ષનો પ્રાણ અપ દેવા એ, જીવ પ્રાણી-વિજ્ઞાન ન, પ્રાણુવિધા સ્ત્રી, પ્રાણી-શરીરશાસ્ત્ર આપવો એ, પ્રાણની આહુતિ
ન. સિં. પ્રાળ-વિંગાન, પ્રાળ-વિવા, ળિ-રાવીરા આ પ્રાણુત (પ્રાણાન્ત) મું [+ સં. અન] પ્રાણનો અંત ગુ. સમાસ] જુએ પ્રાણી-દેહ-વિદ્યા.”
આવા એ, અવસાન. (૨) જીવનું જોખમ (ઘાતક.” પ્રાણી-શરીરશાસ્ત્રી વિ, પૃ. [સં. -રારીરશાસ્ત્રી, આ ગુ. પ્રાણુતક (પ્રાણાતક) વિ. [+સં. અન્નનો જ “પ્રાણ- સમાસ] પ્રાણીઓના શરીરને લગતા શાસ્ત્રનું જ્ઞાન ધરાવનાર પ્રાણિજ વુિં. [] પ્રાણીઓમાંથી નીપજેલું કે નિપજાવેલું વિદ્વાન પ્રાણિત વિ. સિં.] પ્રાણવાળું, જીવવાળું
પ્રાણી-શાસ્ત્ર ન. [સં. પ્રાગ-રાત્રિ; આ ગુ. સમાસ] જુઓ પ્રાણિ-ધૂત ન. સિં.] મેંઢા તેતર આખલા હાથી વગેરેની પ્રાણી-દેહવિદ્યા.”
[‘પ્રાણ-શરીરશાસ્ત્રી.” દોડ લડાઈ વગેરે ઉપર ખેલાતો જનાર
પ્રાણીશાસ્ત્રી વેિ, મું. સિ., S.; આ ગુ. સમાસ] જુઓ પ્રાણિયા વિ, પું. (સં. 11 + ગુ. “છયું' ત. પ્ર.] પ્રાણધારી પ્રાણી સંગ્રહસ્થાન (સગ્રહ), પ્રાણીસંગ્રહાલય (સજીવાત્મા, (પદ્યમાં.)
ગ્રહા-) ન. [સં. પ્રાળ-સંaછું; આ ગુ. સભાસ એ પ્રાણી પ્રાણલ ન. [સં. દ્વારા નવો] કોઈ પણ તવ અને પ્રાણ
વાયુના સંગથી ઉત્પન્ન થતો પદાર્થ, “એકસાઈડ' પ્રાણી-સંરક્ષણ (સંરક્ષણ) ન. [૪. બ્રાઉન-સંરક્ષણ, આ ગુ. પ્રાણી છું, ન. [સ, પૃ.] પ્રાણધારી માનવ પશુ પક્ષી જંતુ સમાસ] પ્રાણીઓની સાર-સંભાળ જીવડાં વગેરે પ્રત્યેક ચેતન (ઉભિજજ સવેજ અંડજ પ્રાણ-સંવર્ધન (સંવર્ધન) ન. [સ. પ્રાળ-સંવર્ધન; આ ગુ. અને જરાયુજ) (નોંધ: ઉપયોગ તરીકે સર્વસામાન્ય રીતે સમાસ] જુએ “પ્રાણી ઉછેર.” [‘પ્રાણી-જગત.” માનવ' સિવાયનાં સજીવ માટે “પ્રાણ” શબ્દ રૂઢ છે. પ્રાણીસૃષ્ટિ સ્ત્રી. [સં. પ્રાઈઝ-નૃfe; આ ગુ. સમાસ જુઓ પ્રાણી-ઉછેર મું. [+જ ‘ઉછેર.'] પ્રાણીઓને ઉછેરવાની ક્રિયા પ્રાણી-હિંસા (-હિસા) સ્ત્રી. [સં. પ્રાં-દિHI; આ ગુ. સમાસ પ્રાણુ-ગૃહ ન, [સં. પ્રાfi-Jહું છું, ન.; આ ગુ. સમાસ, પ્રાણીઓને વધ
[(પત્નીને પ્રાણી-ઘર ન. [+ જ “ઘર.'] પશુ પક્ષી સર્પો ઉદર પ્રાણેશ, શ્વર . [સ પ્રાણ + રા,
નવર] (લા.) પતિ, ધણી વગેરે પ્રાણીઓનું સંગ્રહ-સ્થાન
પ્રાણેશ્વરી સ્ત્રી, [સં. પ્રાણ + સંવરી) (લા.) પત્ની (પતિને). પ્રાણી-જગત ન. [સં. પ્રાળ-નમતું; આ ગુ. સમાસ] પ્રાણી. પ્રાણેષણ સ્ત્રી.સિ પ્રાળ +ga] જીવવાની ઇચ્છા, જિજીવિષા એની દુનિયા, જાનવરોની દુનિયા, પ્રાણી સૃષ્ટિ
પ્રાપ્તકમણ ન, પ્રાણેસર્ગ કું. [સં. પ્રાણ + ૩રામ, પ્રાણી-જન્મ વિ. . ન; આ ગુ. સમાસ જુએ ૩ર૩] જુએ “પ્રાણ-ત્યાગ.' પ્રાણિ-જ.'
પ્રાણે પહાર . સં. ઝાંખ૩૫-a] જુઓ “પ્રાણુર્પણ.” પ્રાણી-જીવન ન. [સં. -નીવન; આ ગુ. સમાસ] પ્રાણી. પ્રાણે પાસના ઢી. [૪. પ્રાણ + ઉપાસના] એ “પ્રાણાયામ.' ઓની જીવવા-રહેવાની પદ્ધતિ
પ્રાથંગ (ગ્રામ્ય) ન સિં. પ્રાળ + મ] પ્રાણીઓનું
ગૃહ.”